การพัฒนารูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีแบบมีส่วนร่วม อำเภอยางตลาด จังหวัดกาฬสินธุ์

บทคัดย่อ

การวิจัยและพัฒนารูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีแบบมีส่วนร่วม อำเภอยางตลาด จังหวัดกาฬสินธุ์ วิเคราะห์ข้อมูลทั้งเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ตัวแทนครัวเรือนที่มีอายุ 15 ปีขึ้นไป และตัวแทนภาคีเครือข่ายในพื้นที่ทุกระดับ โดยเลือกแบบเจาะจง ระยะเวลาการศึกษา ตุลาคม 2565 ถึง กันยายน 2566 เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก แบบสอบถามพฤติกรรมเสี่ยง และแบบวัดความรอบรู้ด้านสุขภาพ สถิติที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ มัธยฐาน พิสัยระหว่างควอร์ไทล์ และสถิติทดสอบความแตกต่างภายในกลุ่มด้วย Wilcoxon signed Rank test

ผลการวิจัย พบว่า ประชาชนในอำเภอยางตลาดมีพฤติกรรมเสี่ยงการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับในระดับมากถึงมากที่สุด ร้อยละ 73.4 โดยเฉพาะการรับประทานปลาดิบ (ร้อยละ 42.2) ด้านความรอบรู้ด้านสุขภาพ พบว่า ทักษะความรู้ความเข้าใจอยู่ในระดับต่ำ (Median=10.0, IQR=8.0-12.0) ทักษะการเข้าถึงข้อมูลอยู่ในระดับมาก (Median=3.0, IQR=2.0-4.0) ทักษะการสื่อสารอยู่ในระดับมาก (Median=3.0, IQR=2.0-4.0) ทักษะการจัดการตนเอง การรู้เท่าทันสื่อ และการตัดสินใจเลือกปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง หลังการใช้รูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม พบว่า ทักษะการเข้าถึงข้อมูล การสื่อสาร การจัดการตนเอง และการรู้เท่าทันสื่อมีคะแนนสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ อัตราการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับลดลงจากร้อยละ 18.0 เป็นร้อยละ 7.1 และประชากรกลุ่มเสี่ยงได้รับการคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 76.3 เป็นร้อยละ 90.3 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05)