การสื่อสารความเสี่ยงทางสาธารณสุขของกรมควบคุมโรค: บทเรียนการสื่อสารความเสี่ยง ในสถานการณ์โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ประเทศไทย

บทคัดย่อ

        การศึกษาครั้งนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษา ถอดบทเรียนกลยุทธ์การสื่อสารเพื่อสร้างความรู้ ความเข้าใจ และความเชื่อมั่นต่อระบบการป้องกันและควบคุมโรคในสถานการณ์โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด 19) และศึกษาปัจจัยหรือเงื่อนไขสำคัญที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการบรรลุผลลัพธ์ รวมทั้งปัจจัยที่เป็นข้อจำกัดหรืออุปสรรคอันทำให้ไม่บรรลุเป้าหมายตามที่คาดหวังที่ตอบสนองต่อการระบาดในสถานการณ์โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด 19)  ด้วยรูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ กลุ่มเป้าหมายคือบุคลากรระดับผู้บริหาร ผู้ปฏิบัติด้านการสื่อสารของกรมควบคุมโรค จำนวน 40 คน และกลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิด้านการสื่อสาร ด้านยุทธศาสตร์ ด้านประชากรศาสตร์ ด้านเศรษฐศาสตร์และความร่วมมือระหว่างประเทศ และภาคเอกชนที่เกี่ยวข้องจำนวน 10 คน รวมทั้งสิ้น 50 คน และเอกสารที่เกี่ยวข้อง 16 ฉบับ เก็บรวบรวมข้อมูลประกอบด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกกับบุคคลที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานการสื่อสารสาธารณสุข และแบบบันทึกเอกสาร ทำการวิเคราะห์และสรุปข้อมูลเชิงเนื้อหาโดยใช้กรอบทฤษฎีการสื่อสาร ทฤษฎีการสื่อสารในภาวะวิกฤต ทฤษฎีการสื่อสารสาธารณสุข และทฤษฎีมิติทางวัฒนธรรม

        ผลการศึกษาพบว่า สิ่งที่ทำได้ดีในการสื่อสารความเสี่ยงในสถานการณ์โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด 19) ได้แก่ การมีบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขที่มีความเชี่ยวชาญทางด้านระบาดวิทยาในการเฝ้าระวังป้องกันโรคระบาดหรือโรคอุบัติใหม่ โดยใช้หลักขององค์การอนามัยโลกทั้งมีการซ้อมแผนและปรับปรุงแผนเพื่อรองรับโรคระบาด โรคอุบัติใหม่ และโรคอุบัติซ้ำอยู่เสมอ ปัจจัยหรือเงื่อนไขสำคัญที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการสื่อสารความเสี่ยงในสถานการณ์โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด 19) ได้แก่ การมีกระบวนการสื่อสารความเสี่ยงที่ดี ประกอบด้วย การวิเคราะห์ภัยคุกคามต่อความปลอดภัยและสุขภาพของประชาชนได้อย่างรวดเร็ว การประเมินความเสี่ยงเพื่อวางแผนการดำเนินงานที่จะสื่อสารออกไป ผ่านผู้ที่สื่อสารที่มีความน่าเชื่อถือและช่องทางที่ทันสมัยเข้ากับสถานการณ์ ส่วนปัจจัยที่เป็นข้อจำกัดหรืออุปสรรคได้แก่ การบริหารของนักการเมืองและผู้บริหารหน่วยงาน ความสามารถในการใช้เทคโนโลยีและเข้าถึงการสื่อสารของประชาชน ตลอดจนความแตกต่างของความเข้าใจ หรือการรับรู้ความเสี่ยงของประชาชนแต่ละกลุ่มเป้าหมาย

        แนวทางในการพัฒนากลยุทธ์การสื่อสารความเสี่ยงฯ ได้แก่ กลยุทธ์การสร้างความเชื่อมั่น โดยภาครัฐ ต้องมีทิศทางของนโยบายและมาตรการในการแก้ไขและป้องกันโรคที่ชัดเจน กลยุทธ์การพัฒนาเทคโนโลยีนวัตกรรมการสื่อสารใหม่ ๆ กลยุทธ์การพัฒนาผู้ส่งสาร กลยุทธ์การวิเคราะห์กลุ่มเป้าหมายให้ครอบคลุมตามสถานการณ์ กลยุทธ์การสร้างการมีส่วนร่วมหรือเปิดให้ทุกภาคส่วนเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการความเสี่ยง การสร้างความร่วมมือทั้งภาครัฐและเอกชน สื่อมวลชนและผู้ที่มีชื่อเสียงในการสื่อสาร