การศึกษาปัญหาการยศาสตร์และจิตสังคมในกลุ่มแรงงานตัดอ้อย: กรณีศึกษาจังหวัดขอนแก่น

บทคัดย่อ

ปัญหาด้านการยศาสตร์ถือเป็นความเสี่ยงสำคัญที่พบในงานเกษตรกรรม ซึ่งมักเกิดจากการทำงานซ้ำ ๆ และการใช้อุปกรณ์ที่ไม่เหมาะสมกับสรีระของผู้ปฏิบัติงาน แรงงานตัดอ้อย (Sugarcane Harvesting Laborers: SHL) เป็นกำลังหลักที่สำคัญในอุตสาหกรรมน้ำตาลของประเทศไทย แม้ว่าในปัจจุบันจะมีการใช้เครื่องจักรเพิ่มมากขึ้น แต่การเก็บเกี่ยวด้วยแรงงานคนยังคงมีอยู่จำนวนมาก โดยแรงงานต้องทำงานในท่าทางที่ไม่เหมาะสม เช่น   การก้ม บิดลำตัว และใช้มือแขนในการตัด มัด และยกอ้อยขึ้นรถบรรทุก การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจปัญหาด้านการยศาสตร์และปัญหาทางจิตสังคมของแรงงานตัดอ้อยในจังหวัดขอนแก่น กลุ่มตัวอย่างจำนวน 102 คนได้รับการประเมินโดยใช้แบบสอบถาม และประเมินท่าทางการทำงานโดย Rapid Entire Body Assessment (REBA) และการประเมินปัจจัยด้านจิตสังคมด้วยแบบสอบถาม Thai Job Content Questionnaire (Thai-JCQ) วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา ผลการศึกษาพบว่าแรงงานตัดอ้อยส่วนใหญ่เป็นเพศหญิงและอยู่ในช่วง 41 - 50 ปี ต้องทำงานเป็นเวลานานและตัดอ้อยจำนวนมากต่อวัน โดยมีการรายงานอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อในหลายส่วนของร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณหลังส่วนล่าง ไหล่ ข้อมือ และสะโพก การประเมิน REBA แสดงให้เห็นว่าท่าทางการทำงานอยู่ในระดับความเสี่ยงสูงมาก ขณะที่การประเมินด้านจิตสังคมพบว่ามีความต้องการงานสูง การควบคุมงานต่ำ และมีความเสี่ยงจากสภาพการทำงาน แม้ว่าจะได้รับการสนับสนุนทางสังคมค่อนข้างมากก็ตาม สรุปได้ว่าแรงงานตัดอ้อยต้องเผชิญกับความเสี่ยงทั้งทางการยศาสตร์และทางจิตสังคม ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพและความเป็นอยู่ของแรงงาน ผลการศึกษานี้ชี้ให้เห็นถึงความจำเป็นในการพัฒนามาตรการด้านการยศาสตร์ การจัดการงาน และนโยบายเพื่อยกระดับความปลอดภัยและคุณภาพชีวิตของแรงงานในอุตสาหกรรมน้ำตาลไทย