สถานการณ์การดื้อยาต้านไวรัสเอชไอวีในโรงพยาบาลพระนั่งเกล้า

บทคัดย่อ

ผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่ได้รับยาต้านไวรัสมีจำนวนเพิ่มขึ้นทุกปี การพิจารณาปรับเปลี่ยนสูตรยาสำหรับวินิจฉัยการรักษาล้มเหลว แพทย์จะส่งตรวจหายีนดื้อยาต้านไวรัส โดยการศึกษานี้เพื่อหาอัตราการดื้อยาต้านไวรัสเอชไอวี ข้อมูลการกลายพันธุ์ และอัตราการพบยีนแพ้ยาต้านไวรัสเอชไอวี ในโรงพยาบาลพระนั่งเกล้า ประชากรเป้าหมาย คือ ผู้ติดเชื้อเอชไอวี ที่ส่งตัวอย่างเลือดตรวจหาปริมาณไวรัสตั้งแต่ มกราคม 2560 – ธันวาคม 2561 จำนวน 2,478 ราย จากการศึกษา ช่วงอายุที่ติดเชื้อและพบการดื้อยามากที่สุด คือ 30-49 ปี พบว่ามี 128 ราย (ร้อยละ 5.2 ) ที่มีปริมาณไวรัสในพลาสมา > 1000 copies/ml เป็นเพศชาย 61 ราย (ร้อยละ 47.4) เพศหญิง 67 ราย (ร้อยละ 52.3) ได้ส่งตรวจการดื้อยาต้านไวรัส พบว่ามีการดื้อยา 103 ราย (ร้อยละ 4.2) พบการกลายพันธุ์ในกลุ่ม Nucleoside/nucleotide Reverse Transcriptase Inhibitors (NRTIs) จำนวน 79 ราย ที่ตำแหน่ง M184V มากที่สุด (ร้อยละ 77.2) ทำให้ดื้อต่อยา emtricitabine และ lamivudine จำนวน 65 ราย ตำแหน่งยีนดื้อยากลุ่ม Thymidine Analog Mutations (TAMs) พบ 6 ตำแหน่งคือ M41L, D67N, K70R, L210W, T215F และ K219R ได้ร้อยละ10.1, 17.7, 11.4, 3.8, 8.9 และ 3.8 ตามลำดับ การกลายพันธุ์ในกลุ่มยา Non-Nucleoside/nucleotide Reverse Transcriptase Inhibitors (NNRTIs) จำนวน 90 ราย พบตำแหน่งการกลายพันธุ์มากที่สุดคือ K103N (ร้อยละ 51.1) รองลงมา คือ Y181C (ร้อยละ 25.5) ทำให้มีการดื้อต่อยา nevirapine และ efavirenz จำนวน 85 และ 73 ราย ตามลำดับ พบยีนดื้อยาในกลุ่ม NRTIs ร่วมกับ NNRTIs จำนวน 62 ราย มีการดื้อยาในกลุ่ม Protease Inhibitors เพียง 3 ราย ตำแหน่งการกลายพันธุ์ที่พบมากแต่ไม่สัมพันธ์กับการดื้อยา คือ M36I , H69K และ L89M ผู้ติดเชื้อเอชไอวี 115 คนพบยีนแพ้ยา abacavir จำนวน 5 คน (ร้อยละ 4.3) การเฝ้าระวังการดื้อยาต้านไวรัสเอชไอวี โดยการส่งตรวจจำนวน CD4 HIV viral load และ Drug resistance เป็นการติดตามผลการรักษาที่มีประสิทธิภาพ ผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่ต้องรับยา abacavir ควรมีการส่งตรวจ HLA-B*57:01 เพื่อป้องกันการแพ้ยาอย่างรุนแรง