รูปแบบการจัดหาโลหิตและผลกระทบต่อการจัดการโลหิตของ 6 จังหวัดในเขตภาคเหนือตอนล่าง ในช่วงการระบาดใหญ่ของ COVID-19 ปี พ.ศ. 2563

Abstract

บทคัดย่อ

บทนำ  การระบาดใหญ่ของโคโรนาไวรัส 2019 (COVID-19) ในปี พ.ศ. 2563 ได้ส่งผลกระทบต่องานบริการโลหิตใน 6 จังหวัด ของเขตภาคเหนือตอนล่างของประเทศไทย โดยเฉพาะการจัดหาโลหิตที่พบการยกเลิกบริจาคโลหิตของหน่วยเคลื่อนที่จำนวนมาก และการลดลงอย่างต่อเนื่องของผู้บริจาคโลหิต ภาคบริการโลหิตแห่งชาติที่ 8 จังหวัดนครสวรรค์ สภากาชาดไทย จึงได้ศึกษารูปแบบการจัดหาโลหิตและการจัดการโลหิตในช่วงการระบาด เพื่อให้ผู้ป่วยในเขตพื้นที่รับผิดชอบได้รับส่วนประกอบโลหิตอย่างเพียงพอและปลอดภัย วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษารูปแบบและผลกระทบต่อการจัดหาโลหิตของ 6 จังหวัด ในเขตภาคเหนือตอนล่าง ได้แก่  นครสวรรค์ อุทัยธานี พิจิตร ชัยนาท ตาก และกำแพงเพชร รวมทั้งการจัดการโลหิตของโรงพยาบาล ในช่วงการระบาดของ  COVID-19  ตั้งแต่เดือนมีนาคม ถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2563  วัสดุและวิธีการ ใช้การจัดหาโลหิต 4 รูปแบบ คือ หน่วยเคลื่อนที่ ภายในหน่วยงาน หน่วยเคลื่อนที่ฉุกเฉิน  (emergency mobile unit; EMU) และหน่วยเคลื่อนที่เร็ว (rapid mobile unit; RMU)  ร่วมกับการประชาสัมพันธ์ข้อปฏิบัติในการป้องกันตนเองจาก COVID-19 และมาตรการป้องกันการถ่ายทอดโรคติดเชื้อ COVID-19 ทางโลหิต ในสื่อประชาสัมพันธ์ต่างๆโดยเฉพาะสื่อสังคมออนไลน์ และการส่งข้อความแจ้งเตือนผู้บริจาคโลหิตที่ครบกำหนดผ่านโทรศัพท์มือถือ สำหรับข้อมูลการจัดการโลหิตได้รับจากการตอบแบบสอบถามที่ส่งไปยังธนาคารเลือดของโรงพยาบาลต่างๆ  ผลการศึกษา การจัดหาโลหิตของ 6 จังหวัด ในเขตภาคเหนือตอนล่าง ในช่วงการระบาดของ COVID-19 ได้โลหิตจำนวน 33,104 ยูนิต รูปแบบการจัดหาโลหิตเป็นโลหิตที่ได้จากภายในหน่วยงานมากที่สุด จำนวน 18,678 ยูนิต (ร้อยละ 56.42) รองลงมา คือ หน่วยเคลื่อนที่ หน่วยเคลื่อนที่ฉุกเฉิน (EMU) และหน่วยเคลื่อนที่เร็ว (RMU) จำนวน 11,743, 2,506 และ 177  ยูนิต (ร้อยละ 35.47, 7.57 และ 0.54) ตามลำดับ ทั้งนี้พบว่าโลหิตที่ได้รับภายในสำนักงานภาคบริการโลหิตแห่งชาติที่ 8 จังหวัดนครสวรรค์ จำนวน 6,196 ยูนิต เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.01) เมื่อเปรียบเทียบกับช่วงเวลาเดียวกันในอดีต ส่วนการบริจาคโลหิตของหน่วยเคลื่อนที่ต่างๆ พบว่ามีจำนวนหน่วยเคลื่อนที่ลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.01) แบ่งเป็นจัดหาโดยจังหวัดนครสวรรค์ กำแพงเพชร ตาก พิจิตร อุทัยธานี และชัยนาท (ร้อยละ 45.32, 16.68, 14.23, 11.46, 6.48 และ 5.83) ตามลำดับ สำหรับส่วนประกอบโลหิตที่ภาคบริการโลหิตแห่งชาติที่ 8 จังหวัดนครสวรรค์ ได้รับในช่วงดังกล่าวจำแนกเป็น เม็ดโลหิตแดงมากที่สุด จำนวน 18,485 ยูนิต (ร้อยละ 77.79) รองลงมา คือ พลาสมาแช่แข็ง ไครโอพรีซิปิเตท และ เกล็ดเลือด จำนวน 3,078, 1,263 และ 937  ยูนิต (ร้อยละ 12.95, 5.31 และ 3.95) ตามลำดับ โดยผลกระทบต่อการจัดการโลหิต พบว่า ไครโอพรีซิปิเตท เป็นส่วนประกอบโลหิตที่จ่ายให้กับโรงพยาบาลต่างๆได้ตรงกับความต้องการมากที่สุดร้อยละ 100 ยกเว้นการจ่ายเม็ดโลหิตแดง พบว่าจ่ายได้เพียงร้อยละ 66.45 และตรงกับความต้องการมากกว่าร้อยละ 65 ในทุกผลิตภัณฑ์ ในขณะที่มีการยกเลิกหน่วยเคลื่อนที่จำนวน 106 หน่วย คิดเป็นร้อยละ 45.89 จากที่กำหนดไว้ 231 หน่วย ทั้งนี้ลดลงมากที่สุดในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2563 โดยพบโรงพยาบาลเลื่อนการรักษาผู้ป่วย จำนวน 17 แห่ง (ร้อยละ 60.71) และลดคลังสำรองโลหิตขั้นต่ำ จำนวน 20 แห่ง (ร้อยละ 71.43) ทั้งนี้ไม่พบผู้ป่วยที่เสียชีวิตจากการไม่ได้รับส่วนประกอบโลหิต และติดเชื้อ COVID-19 ผ่านทางการให้โลหิต สรุป ช่วงการระบาดของ COVID-19  พบการจัดหาโลหิตของ 6 จังหวัด ในเขตภาคเหนือตอนล่าง ไม่สามารถดำเนินการตามแผนงานได้ จึงสมควรปรับเปลี่ยนรูปแบบการจัดหาโลหิต และได้มีการจัดการโลหิตอย่างเหมาะสมจากทุกโรงพยาบาล ยิ่งไปกว่านั้นการสร้างความเชื่อมั่นในความปลอดภัยต่อการติดเชื้อ เป็นสิ่งสำคัญที่ทำให้ประชาชนใช้ในการตัดสินใจว่าจะบริจาคโลหิตในช่วงดังกล่าวหรือไม่

Abstract:
Introduction: The coronavirus 2019 (COVID-19) pandemic in 2020 has affected on the blood services of the six lower-northern provinces of Thailand. Many of the mobile units of blood donation were cancelled and the blood donors were continuously decreased. The Regional Blood Centre VIII, Nakhonsawan, Thai Red Cross Society therefore aimed to study the model of blood recruitment and blood management during the COVID-19 pandemic to provide adequate and safe blood components for patients in the responsible area. Objective: To study the appropriate model of blood recruitment and the impact of blood management of the six lower-northern provinces (Nakhonsawan, Uthaithani, Pichit, Chainat, Tak and Kamphaengphet) including blood management of the hospitals during the COVID-19 pandemic from March to June 2020. Materials and Methods: The four models of blood recruitment had been established as: mobile units, donor clinic, emergency mobile unit (EMU) and rapid mobile unit (RMU) in coordination with public relations in various medias, especially, online media concerning the prevention of COVID-19 self-protection and the measures to prevent the blood-borne transmission of COVID-19 as well as sending the message notifications through mobile phone of blood donors. Blood management datas were collected by using questionnaire of the hospital’s blood bank. Results: The total numbers of blood procurement of the six lower-northern provinces during March to June, 2020 was 33,104 units, in which 18,678 units (56.42%) of total blood donations were collected from the donor clinics, followed by mobile units, emergency mobile units and rapid mobile units of about 11,743 (35.47%), 2,506 (7.57 %) and 177 units (0.54%), respectively. It was found that 6,196 units were recruited from the donor clinic of The Regional Blood Centre VIII, Nakhonsawan which when compared to those of the previous years was significantly increased (p < 0.01). Nakhonsawan had the highest number of blood donations 15,004 units (45.32%), followed by Kamphaengphet, Tak, Pichit, Uthaithani and Chainat of about 5,523 (16.68%), 4,712 (14.23%), 3,795 (11.46%), 2,146 (6.48%) and 1,924 units (5.83%), respectively. For blood components received from other blood centres, we found that the highest was the red blood cells (77.79%), followed by fresh frozen plasma, cryoprecipitate and platelet product (12.95, 5.31 and 3.95%), respectively. For impact of blood management, the highest distribution of blood components through the hospitals of the Regional Blood Centre VIII, Nakhonsawan was the cryoprecipitate (100%) and for the red blood cells (66.45%), which was more than 65% of the requirement. It was also found that 106 of 231 of mobile units (45.89%) were cancelled. In addition, the blood management datas from 28 out of 49 hospitals (57.14%), we found that 17 hospitals postponed the medical treatment with no scheduled (60.71%) and 20 hospitals reduced their blood supplies less than the minimum stock (71.43%) but no case reports of death and blood-borne transmission of the COVID-19 were found. Conclusion: It was found that the blood supply of the six lower-northern provinces was unable to meet the target as planned during the COVID-19 pandemic. Therefore the model of blood recruitment and management have to be adjusted appropriately and properly for all hospitals. In addition, ensuring the safety of infection is the most important for the people to decide whether or not to donate blood during COVID-19 pandemic.