การใช้ยาในมิติทางสังคมวัฒนธรรมของชุมชนเขตเมือง

บทคัดย่อ

บทนำ: การศึกษาปัญหายาในชุมชนจะพบความจริงอย่างหนึ่งร่วมกันว่า ยังขาดมิติในมุมของทางด้านสังคมและวัฒนธรรมร่วมอยู่ด้วย อีกทั้งชุดความรู้เกี่ยวกับปัญหาการใช้ยาส่วนใหญ่มักทำการศึกษาในภาคชนบทเป็นหลัก ซึ่งไม่น่าจะเป็นความรู้ชุดเดียวที่จะใช้อธิบายปัญหาการใช้ยาที่เกิดขึ้นกับชุมชนในเขตเมืองได้อย่างเพียงพอ ความรู้ที่ได้จากการศึกษานี้จะช่วยเติมเต็มช่องว่างระหว่างบรรทัดของชุดความรู้เกี่ยวกับการใช้ยาในชุมชนให้สมบูรณ์และครอบคลุมมากยิ่งขึ้น วิธีวิทยา: ทำการศึกษาชุมชนดอนหญ้านาง เขตเทศบาลนครขอนแก่น ระหว่างเดือนมีนาคม – สิงหาคม 2553 และเก็บรวบรวมข้อมูลจากครัวเรือนที่มีคนหลายวัยอยู่อาศัยร่วมกัน จำนวน 50 ครัวเรือน โดยใช้วิธีการสังเกตแบบมีส่วนร่วม การสัมภาษณ์เจาะลึก สนทนากลุ่ม บันทึกภาคสนามและภาพถ่าย ผลการศึกษา: พบว่าผู้คนในชุมชนเมืองจะบริโภคยาที่ความหมายแฝงของยา (Exchange value) ซึ่งรวมไปถึงสินค้าที่ถูกผลิตสร้างขึ้นมาเพื่อเป็นสัญญะ (Sign) ของยาด้วย สิ่งที่อยู่เบื้องหลังและเร่งเร้าให้เกิดการบริโภคคือ ความไม่ต้องการเป็นอื่น (The Otherness) ในสังคมที่เรียกว่า ความไม่ต้องการเชย ไม่ร่วมสมัยและไม่ตกยุค กลุ่มคนชั้นกลางระดับสูงในเมืองจะใช้ยาและสัญญะของยาเพื่อบอกความเป็นตัวตน รสนิยมและเพื่อการเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มทางสังคม กลุ่มคนชั้นกลางระดับล่างจะบริโภคยาในรูปแบบสัญญะซ้อนสัญญะเพื่อทำให้ภาพความเป็นอื่นที่ถูกสร้างว่าเป็นความเชยในสังคมเมืองเจือจางลง กลุ่มคนชายขอบบริโภคสัญญะของยาเพื่อความเสมอภาคและทัดเทียมกับคนกลุ่มอื่นๆ ในสังคมและบริโภคนิยมก็ได้สร้างให้เกิดความเป็นอื่นหรือความเชยของการใช้ยาชุดในเมืองปรากฏขึ้นในสังคมอีกด้วย สรุปผลการศึกษา: การใช้ยาของคนในชุมชนเมืองล้วนแล้วแต่เชื่อมโยงกับบริโภคนิยม (Consumerism) และสัมพันธ์กับกลุ่มชนชั้นทางสังคม (Social class)