การข้ามพรมแดนและสถานการณ์ปัญหายาผลิตภัณฑ์สุขภาพชายแดนประเทศไทย กรณียาสเตียรอยด์

บทคัดย่อ

การกระจายและการใช้ยากลุ่มเสี่ยงสเตียรอยด์โดยเฉพาะการนำสเตียรอยด์ไปปลอมปนในผลิตภัณฑ์สุขภาพจากพื้นที่ชายแดนไทยเป็นปัญหาสะท้อนความเปราะบางของระบบการกำกับดูแลภายใต้บริบทที่ซับซ้อนของความเป็นชายแดน ซึ่งส่งผลต่อสุขภาพคนในประเทศ การศึกษานี้มุ่งทำความเข้าใจปรากฏการณ์ดังกล่าวเพื่อสะท้อนความเป็นจริงเชิงโครงสร้างและเสนอแนวทางแก้ไขที่เหมาะสมในระดับชุมชนและนโยบาย  วิธีการศึกษา: การศึกษาเชิงคุณภาพโดยเก็บข้อมูลแบบหลายวิธี (multi-method qualitative approach)จากการทบทวนเอกสาร บันทึกภาคสนาม สัมภาษณ์เชิงลึก ใช้ตัวแทนเข้าไปทำบทบาทสมมติ ครอบคลุมพื้นที่ชายแดนในจังหวัดไทย – ลาว – กัมพูชา – เมียนมาร์ และมาเลเซีย ในกลุ่มเจ้าหน้าที่ บุคลากรสาธารณสุข แรงงานข้ามชาติ พ่อค้าแม่ค้า ผู้ป่วยในพื้นที่ชายแดน ข้อมูลที่ได้ผ่านการตรวจสอบสามเส้าและนำมาวิเคราะห์เชิงเนื้อหาและเชิงประเด็น แลกเปลี่ยนกับผู้เชี่ยวชาญเป็นระยะในระหว่างตุลาคม 2567 – เมษายน 2568 ผลการศึกษา: ชายแดนประเทศไทยพบปัญหาสำคัญเกี่ยวกับการลักลอบนำเข้ายาและผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ไม่ได้มาตรฐาน ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพและเศรษฐกิจ การตรวจพบสารต้องห้ามโดยเฉพาะ Dexamethasone ในผลิตภัณฑ์สุขภาพ สะท้อนถึงการควบคุมที่ยังไม่เพียงพอโดยพบทุกพื้นที่ชายแดนประเทศไทย แม้ว่าจะมีกลไกควบคุมผ่านด่านอาหารและยาก็ตาม ยังพบว่าเป็นแหล่งกระจายยาสำหรับคนในพื้นที่และแรงงานข้ามชาติที่ขาดสิทธิเข้าถึงบริการสุขภาพเนื่องจากความเหลื่อมล้ำของระบบสุขภาพในประเทศข้างเคียง จนต้องพึ่งพาการซื้อยาผ่านร้านค้าและตลาดนัดชายแดน แรงงานเหล่านี้มักใช้ “ยาชุด”และยาปลอมปนที่มีประสิทธิภาพชั่วคราว และปัญหาการใช้ยาเกินจำเป็นจากสถานพยาบาล เช่น การฉีด Lincomycin ในคลินิกบางประเภท สรุปผลการศึกษา: ภูมิทัศน์ยาชายแดนไทย เผยให้เห็นช่องโหว่ของระบบควบคุมโดยเฉพาะยากลุ่มเสี่ยง การแก้ไขปัญหายาชายแดนต้องเข้าใจสถานะการประนีประนอมที่ปรากฏชัดตราบเท่าที่ไม่กระทบความมั่นคง ภาวะผิดกฏหมายแต่ชอบธรรมของยาที่ซ้อนทับไปกับการเลื่อนไหลของผู้คน สินค้า วิถีชีวิต วัฒนธรรม ประเด็นที่เสนอจากข้อค้นพบได้แก่พัฒนากระบวนการกำกับและใช้เทคโนโลยีเฝ้าระวัง เพื่อแก้ปัญหาการลักลอบและการใช้ยาโดยไม่มีมาตรฐาน สร้างความร่วมมือระหว่างประเทศ เพิ่มกลไกอาสาสมัครชายแดนระดับพื้นที่จะช่วยยกระดับสุขภาวะและความมั่นคงของรัฐในระยะยาว