การจัดการสุขภาพผู้สูงอายุในชุมชนชนบทผ่านดิจิทัลเทคโนโลยี: ความท้าทาย การสนับสนุน และแนวทางเชิงนโยบายที่สอดคล้องกับบริบท

บทคัดย่อ

การเปลี่ยนผ่านสู่ยุคดิจิทัลได้เปิดโอกาสใหม่ในการจัดการสุขภาพของผู้สูงอายุ โดยเฉพาะในพื้นที่ชนบทที่ยังมีข้อจำกัดด้านการเข้าถึงบริการสุขภาพ งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. ศึกษาพฤติกรรมการใช้ดิจิทัลเทคโนโลยีของผู้สูงอายุในชุมชนชนบทที่เกี่ยวข้องกับการจัดการสุขภาพ 2. เพื่อวิเคราะห์ความท้าทายและอุปสรรคในการใช้ดิจิทัลเทคโนโลยีของผู้สูงอายุในบริบทชนบท 3. เพื่อศึกษาการสนับสนุนที่ส่งเสริมการใช้ดิจิทัลเทคโนโลยีในการจัดการสุขภาพของผู้สูงอายุ 4. เพื่อเสนอแนวทางเชิงนโยบายที่เหมาะสมกับบริบทชุมชนในการส่งเสริมการใช้ดิจิทัลเทคโนโลยีเพื่อการจัดการสุขภาพของผู้สูงอายุ กลุ่มตัวอย่างผู้ให้ข้อมูลหลักจำนวน 30 คน ประกอบด้วย ผู้สูงอายุ อายุ 60 ปีขึ้นไป จำนวน 14 คน ผู้นำชุมชน จำนวน 8 คน และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) จำนวน 8 คน คัดเลือกด้วยวิธีเฉพาะเจาะจง เครื่องมือวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึกประเด็นการสนทนากลุ่ม ได้ผ่านการตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหา (Content Validity) โดยผู้ทรงคุณวุฒิ 3 ท่าน ได้ค่า CVI เท่ากับ 0.8 ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ (Qualitative Analysis) ด้วยเทคนิคการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) และการวิเคราะห์เชิงประเด็น (Thematic Analysis) พร้อมตรวจสอบความน่าเชื่อถือของข้อมูลด้วยวิธีการ Triangulation และ Member Checking อย่างเป็นระบบ ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างมีพฤติกรรมการใช้ดิจิทัลเทคโนโลยี ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการสุขภาพ ได้แก่ การสื่อสารสุขภาพ การใช้แอปพลิเคชันด้านสุขภาพ และการหาข้อมูลสุขภาพ โดยความท้าทายหลักคือ “ช่องว่างดิจิทัล (Digital Divide)” ที่เกิดจากความเหลื่อมลํ้าทั้งด้านทักษะ ทรัพยากร และโครงสร้างพื้นฐาน ทำให้ผู้สูงอายุในชนบทยังไม่สามารถใช้เทคโนโลยีเพื่อสุขภาพได้เต็มศักยภาพ ส่วนอุปสรรคในการใช้ดิจิทัลเทคโนโลยีของผู้สูงอายุ ได้แก่ ด้านบุคคล ด้านเทคโนโลยีและการเข้าถึง ด้านสังคมและครอบครัว ด้านระบบบริการและนโยบาย ในขณะที่การสนับสนุนที่ส่งเสริมการใช้ดิจิทัลเทคโนโลยีในการดูแลสุขภาพของผู้สูงอายุ ได้แก่ การกำหนดนโยบายและจัดทำแผนปฏิบัติการส่วนท้องถิ่นเพื่อจัดสรรงบประมาณอย่างต่อเนื่อง รวมทั้งสนับสนุนด้านสวัสดิการและผู้ดูแล โดยให้ อสม. ทำหน้าที่ในฐานะ “พี่เลี้ยงดิจิทัล” ในขณะที่แนวทางเชิงนโยบายที่เหมาะสมกับบริบทชุมชนในการส่งเสริมการใช้ดิจิทัลเทคโนโลยีเพื่อการจัดการสุขภาพของผู้สูงอายุประกอบด้วย 1) พัฒนาหลักสูตรแบบมีส่วนร่วมในบริบทท้องถิ่น 2) สนับสนุนทางการเงินและทรัพยากร 3) พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัล และ 4) ผลักดันนโยบายแบบองค์รวม เพื่อให้ผู้สูงอายุในชุมชน มีทักษะและความมั่นใจในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อดูแลสุขภาพตนเอง สามารถเข้าถึงอุปกรณ์และระบบอินเทอร์เน็ตได้อย่างเท่าเทียม มีโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัลครอบคลุมพื้นที่ห่างไกล ส่งเสริมการให้บริการสุขภาพทางไกล (Telehealth) อย่างทั่วถึง เกิดความร่วมมือระหว่างหน่วยงานภาครัฐ ท้องถิ่น และชุมชนในการพัฒนาระบบสุขภาพดิจิทัล และมีนโยบายระดับชาติที่จะเชื่อมโยงสุขภาพกับเทคโนโลยีดิจิทัลอย่างเป็นระบบและยั่งยืน