การพัฒนารูปแบบการนำตนเองเพื่อเสริมสร้างความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุในเขตกรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยแบบผสานวิธี มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุ 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการนำตนเองเพื่อเสริมสร้างความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุ และ 3) เพื่อศึกษาผลการใช้รูปแบบการนำตนเอง เพื่อเสริมสร้างความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุ ประชากรที่ใช้ในการวิจัยคือ ผู้สูงอายุที่มีอายุระหว่าง 60-75 ปี ในกรุงเทพมหานครฝั่งตะวันออก จำนวน 248,071 คน กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัยแบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ 1) กลุ่มตัวอย่างที่ 1 ใช้ในการศึกษาความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุ จำนวน 111 คน ที่ได้มาจากการคัดเลือกแบบหลายขั้นตอนจากประชากรตามเกณฑ์ที่กำหนด และ 2) กลุ่มตัวอย่างที่ 2 ใช้ในการเสริมสร้างความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุ ที่ได้มาจากการเลือกแบบเจาะจงจากกลุ่มตัวอย่างที่ 1 ที่มีคะแนนความสุขในชีวิตตั้งแต่เปอร์เซ็นไทล์ที่ 50 ลงมา และสมัครใจเข้าร่วมการทดลอง จำนวน 40 คน และสุ่มอย่างง่ายเข้ากลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม กลุ่มละ 20 คน โดยกลุ่มทดลองได้รับรูปแบบการนำตนเองเพื่อเสริมสร้างความสุขในชีวิต ส่วนกลุ่มควบคุมไม่ได้รับรูปแบบการนำตนเอง และเข้าร่วมกิจกรรมของชมรมผู้สูงอายุตามปกติ เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย (1) แบบวัดความสุขในชีวิต ที่มีค่าดัชนีความสอดคล้องอยู่ระหว่าง .67-1.00 ค่าอำนาจจำแนกรายข้ออยู่ระหว่าง .24-.77 และค่าความเที่ยงทั้งฉบับเท่ากับ .92 และ (2) รูปแบบการนำตนเองเป็นรูปแบบที่ผู้วิจัยพัฒนาขึ้นโดยพัฒนามาจากแนวคิดทฤษฎีทางจิตวิทยา 3 แนวคิดทฤษฎี ประกอบด้วย ทฤษฎีภวนิยม ทฤษฎีการสร้างความรู้ด้วยตนเอง และทฤษฎีการเรียนรู้ของผู้ใหญ่ รูปแบบการนำตนเองมีค่าดัชนีความสอดคล้องเท่ากับ 1.00 การวิเคราะห์ข้อมูลที่ใช้ในการวิจัย (1) การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพที่ได้จากการสัมภาษณ์ เพื่อให้ได้ข้อมูลเชิงประจักษ์เกี่ยวกับความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุ และที่ได้จากการสังเคราะห์วรรณกรรมที่เกี่ยวข้องกับความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุ เพื่อนำข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์และจากวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องมากำหนดนิยามปฏิบัติการของความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุ และ (2) วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณที่ได้จากการประเมินผลการใช้รูปแบบการนำตนเองเพื่อเสริมสร้างความสุขในชีวิตของผู้สูงอายุ โดยใช้ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (, SD), Normality test, Wilcoxon Matched Pairs Signed-Ranks Test และ Mann-Whitney U-Test ผลการวิจัยพบว่า (1) ความสุขในชีวีตของผู้สูงอายุที่เป็นกลุ่มตัวอย่างจำนวน 111 คน อยู่ในระดับปานกลาง (2) รูปแบบการนำตนเองที่ผู้วิจัย พัฒนาขึ้น พัฒนาจากแนวคิดทฤษฎีทางจิตวิทยา 3 แนวคิด ได้แก่ แนวคิดทฤษฎีภวนิยม ทฤษฎีการสร้างความรู้ด้วยตนเอง และทฤษฎีการเรียนรู้ของผู้ใหญ่ และ (3) ความสุขในชีวิตโดยรวมของผู้สูงอายุกลุ่มทดลอง หลังการทดลอง และหลังการติดตามผล สูงขึ้นกว่าก่อนการทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 และสูงกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01