สถานการณ์โรคทางจิตเวชในอําเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่
คำสำคัญ:
โรคทางจิตเวช, ความผิดปกติทางอารมณ์, การใช้สารเสพติด, การวิจัยย้อนหลัง, อําเภอสันทรายบทคัดย่อ
การวิจัยเชิงพรรณนาแบบย้อนหลังนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์และการกระจายของโรคทาง จิตเวชตามปัจจัยบุคคล สถานที่ และเวลา ในอําเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ ระหว่างปีงบประมาณ 2562–2564 ผลการศึกษา พบว่า มีผู้มารับบริการสะสมรวม 20,633 ราย และผู้ป่วยรายใหม่ 4,048 ราย โดยจํานวนผู้รับบริการ สูงสุดอยู่ในปีงบประมาณ 2564 ขณะที่ผู้ป่วยรายใหม่สูงสุดพบในปี 2562 ตําบลหนองหาร มีจํานวนผู้ป่วยมากที่สุด ส่วนตําบลสันป่าเปา มีน้อยที่สุด กลุ่มโรคทางจิตเวชที่พบบ่อยที่สุด 5 กลุ่ม ได้แก่ ความผิดปกติทางอารมณ์ (F30– F39), ความผิดปกติทางจิตและพฤติกรรมจากการใช้สารเสพติด (F10–F19), โรคจิตเภทและโรคหลงผิด (F20–F29), โรคประสาทและความผิดปกติที่สัมพันธ์กับความเครียด (F40–F48) และความผิดปกติทางจิตที่เกิดจากโรคทางกาย (F00–F09) ผู้ป่วยเพศชายมีจํานวนมากกว่าเพศหญิง โดยพบว่ากลุ่มความผิดปกติจากการใช้สารเสพติดมีอุบัติการณ์ สูงสุดในเพศชาย ขณะที่เพศหญิงพบความผิดปกติทางอารมณ์สูงสุด การกระจายของโรคตามช่วงอายุพบว่า กลุ่ม อายุ 0–5 ปี และ 6–14 ปี มีสัดส่วนใกล้เคียงกันในกลุ่มความผิดปกติทางพัฒนาการทางจิต (F80–F89) และความ ผิดปกติทางพฤติกรรมและอารมณ์ที่มักเริ่มในวัยเด็กและวัยรุ่น (F90–F98) สําหรับกลุ่มอายุ 15–24 ปี พบความ ผิดปกติทางอารมณ์เป็นกลุ่มที่พบบ่อยที่สุด กลุ่มอายุ 25–59 ปี พบความผิดปกติจากการใช้สารเสพติดมากที่สุด และ กลุ่มอายุ 60 ปีขึ้นไป พบความผิดปกติทางจิตที่เกิดจากโรคทางกายมากที่สุด ผลการศึกษาชี้ให้เห็นว่าสถานการณ์ โรคทางจิตเวชในอําเภอสันทรายมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะในช่วงการระบาดของโรคโควิด-19 ซึ่งสอดคล้องกับ แนวโน้มของจังหวัดเชียงใหม่และภาพรวมของประเทศ กลุ่มโรคที่ควรให้ความสําคัญในการเฝ้าระวังคือความผิดปกติ ทางอารมณ์และความผิดปกติจากการใช้สารเสพติด
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Mental disorders [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2022 [cited 2024 Aug 20]. Available from: https://www.who.int/mega-menu/healthtopics/popular/mental-disorders
Global Burden of Disease Study 2021. Global burden of mental disorders in 204 countries and territories, 1990–2021: results from the global burden of disease study 2021 [Internet]. BMC Psychiatry. 2023 [cited 2024 Aug 20]. Available from: https://bmcpsychiatry.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12888-025-06932-y
Global Burden of Disease Collaborative Network. Global, regional, and national burden of 12 mental disorders in 204 countries and territories, 1990–2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. Lancet Psychiatry. 2022;9(2):137–150. Available from: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8776563/
UNICEF. COVID-19 pandemic continues to drive poor mental health among children and young people [Internet]. New York: UNICEF; 2021 [cited 2024 Aug 20]. Available from: https://www.unicef.org/press-releases/covid-19-pandemic-continues-drive-poor-mental-healthchildren-and-young-people
Mahikul W, Srichan P, Narkkul U, Soontarawirat I, Kitro A, Pumipuntu N, et al. Mental health status and quality of life among Thai people after the COVID-19 outbreak: a cross-sectional study. Sci Rep. 2024;25869.
World Health Organization. Mental health and social connection in Thailand. Geneva: WHO; 2025.
Wannasewok W, Suraaroonsamrit B, Jeungsiragulwit D, Udomratn P. Development of community mental health infrastructure in Thailand: from the past to the COVID-19 pandemic. Consort Psychiatr. 2022;3(3):98-109.
World Health Organization. Thailand adapts WHO’s Step-by-Step programme as part of national digital mental health platform [Internet]. Bangkok: WHO Thailand; 2025. [cited 2025 Aug 3]. Available from: https://www.who.int/thailand/news/feature- stories/detail/thailand-adapts-who-sstep-by-step-programme-as-part-of-national-digital-mental-health-platform
Money and Banking Magazine. PM pushes “good mental health” policy to support Thai people [Internet]. 2025 May 6 [cited 2024 Aug 20]. Available from: https://en.moneyandbanking.co.th/author/mb-admin/page/705/
กรมการปกครอง, กระทรวงมหาดไทย. สถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) พื้นที่จังหวัดเชียงใหม่เดือนธันวาคม 2566 [อินเทอร์เน็ต]. 2567 [เข้าถึงเมื่อ 13 มี.ค. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statMONTH/statmonth/#/mainpage
กรมสุขภาพจิต. รายงานผู้ป่วยมารับบริการด้านจิตเวช จังหวัดเชียงใหม่ ปี 2561–2564 [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี: กรมสุขภาพจิต; 2565 [เข้าถึงเมื่อ 7 ส.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://dmh.go.th/report/datacenter/dmh/host.asp?id=50&nyear=2564
สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงใหม่. รายงานสถานการณ์สุขภาพจิตและปัจจัยเสี่ยงการฆ่าตัวตายในจังหวัดเชียงใหม่ ปี 2564 [อินเทอร์เน็ต]. เชียงใหม่: สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงใหม่; 2564 [เข้าถึงเมื่อ 3 มิ.ย. 2567]. เข้าถึงได้จาก:https://cmi.hdc.moph.go.th/hdc/reports/report.php?source=pformated/format_fix_col2.php&cat_id=ea11bc4bbf333b78e6f53a26f7ab6c89&id=67ce3cd10f4edd2b3517f1373ef273d
กรมการปกครอง, กระทรวงมหาดไทย. สถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) พื้นที่อําเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ เดือนธันวาคม 2565 [อินเทอร์เน็ต]. 2567 [เข้าถึงเมื่อ 20 ส.ค. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statMONTH/statmonth/#/mainpage
งานพัฒนายุทธศาสตร์สาธารณสุข โรงพยาบาลทั่วไปขนาดเล็กแห่งหนึ่งในจังหวัดเชียงใหม่. ข้อมูลอําเภอสันทราย [อินเทอร์เน็ต]. เชียงใหม่: โรงพยาบาลทั่วไปขนาดเล็กแห่งหนึ่งในจังหวัดเชียงใหม่; 2560 [เข้าถึงเมื่อ 30 มี.ค. 2566]. เข้าถึงได้จาก: https://sansaihospital.go.th/assets/fileDownlord/about/about_sansai.pdf
Centers for Disease Control and Prevention. Principles of Epidemiology. Section 8: Causal Thinking in Epidemiology [Internet]. 2012 [cited 2025 Sep 9]. Available from: https://archive.cdc.gov/www_cdc_gov/csels/dsepd/ss1978/lesson1/section8.html
สุทิน ชนะบุญ. ระบาดวิทยา และการป้องกัน ควบคุมโรค [อินเทอร์เน็ต]. [ม.ป.ท.]: สภาการสาธารณสุขชุมชน; 2565. [เข้าถึงเมื่อ 13 มี.ค. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://www.ccph.or.th/wp-content/uploads/2022/07/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%94%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%9A%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84-%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%A3-%E0%B8%94%E0%B8%A3.-%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%B4%E0%B8%99-%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%8D.pdf
กรมสุขภาพจิต. รายงานผู้ป่วยมารับบริการด้านจิตเวช จังหวัดเชียงใหม่ ปี 2561–2564 [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี: กรมสุขภาพจิต; 2565. [เข้าถึงเมื่อ 7 ส.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://dmh.go.th/report/datacenter/dmh/host.asp?id=50&nyear=2564
กรมสุขภาพจิต. รายงานผู้ป่วยมารับบริการด้านจิตเวช ข้อมูลจากระบบศูนย์กลางการให้บริการผู้ป่วยจิตเวชของประเทศไทย จังหวัดเชียงใหม่ [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี: กรมสุขภาพจิต; 2565 [เข้าถึงเมื่อ 7 ส.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://dmh.go.th/report/datacenter/dmh/host.asp?id=50&nyear=2564
National Alliance on Mental Illness. Mental health by the numbers [Internet]. [USA]: National Alliance on Mental Illness; 2023. [cited 2025 Aug 13]. Available from: https://www.nami.org/aboutmental-llness/mental-health-by-the-numbers/
นรักษ์ ชาติบัญชาชัย, ศิริวรรณ ปิยวัฒนเมธา, สุวรรณา อรุณพงไพศาล. โรคที่สัมพันธ์กับการใช้สารเสพติด. ในนวนันท์ ปิยะวัฒน์กูล (บรรณาธิการ). จิตเวชศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: สยามทองกิจ; 2563.
กุศลาภรณ์ ชัยอุดมสม. กลุ่มโรคซึมเศร้า. ใน นวนันท์ ปิยะวัฒน์กูล (บรรณาธิการ). จิตเวชศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: สยามทองกิจ; 2563.
กุศลาภรณ์ ชัยอุดมสม. กลุ่มโรคพัฒนาการทางสมอง. ใน นวนันท์ ปิยะวัฒน์กูล (บรรณาธิการ). จิตเวชศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: สยามทองกิจ; 2563.
ภูษณิศา มีนาเขตร, นิชนันท์ สุวรรณกูฏ, สุวภัทร นักรู้กําพลพัฒน์, สุภาภรณ์ ศรีธัญรัตน์, ดรุณี คชพรหม. การประเมินผลโครงการจัดบริการคัดกรองและดูแลช่วยเหลือสุขภาพจิตในกลุ่มเด็ก 6–15ปี เขตสุขภาพที่ 10. วารสารวิทยาศาสตร์สุขภาพ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีสรรพสิทธิ-ประสงค์. 2565;6(3):1–12.
ดาราวรรณ รองเมือง, อินทิรา สุขรุ่งเรือง, จีราพร ทองดี, ลลิตา เดชาวุธ, กฤษณี สุวรรณรัตน์, อติญาณ์ ศรเกษตริน, et al. มาตรฐานบริการสุขภาพปฐมภูมิและความพร้อมให้บริการของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลที่ประสงค์ถ่ายโอนไปสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข. 2567;18(3):331-50.
PolicyWatch. ระบบสุขภาวะทางจิต: ส่งเสริมป้องกันสุขภาพจิตในชุมชน [อินเทอร์เน็ต]. Bangkok: ThaiPBS;2564. [เข้าถึงเมื่อ 13 ส.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://policywatch.thaipbs.or.th/policy/life-5
Khan A, Flanagan M, Abdul Rahman M, Panda N, Yamin M. How co-locating public mental health interventions in community settings impacts mental health and health inequalities: a multi-site realist evaluation. BMC Public Health [Internet]. 2023 [cited 2025 Aug 13];23:1256. Available from: https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-023-15843-5
กรมสุขภาพจิต. COVID-19 MENTAL HEALTH REPORT HR1 14 MAY 2020. ในการประชุมคณะกรรมการเขตสุขภาพที่ 1 ครั้งที่ 5/2563. นนทบุรี: กรมสุขภาพจิต; 2563.
วรวรรณ จุฑา, กมลลักษณ์ มากคล้าย. ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับปัญหาสุขภาพจิตของคนไทยในช่วงการแพร่ระบาดของโรคโควิด 19 ปี พ.ศ. 2563–2566. วารสารสุขภาพจิตแห่งประเทศไทย. 2567;32(1):60–72.
สํานักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. แผนการผลิตกําลังคนสุขภาพจิตปี 2567–2570 ความท้าทายรองรับผู้ป่วยจิตเวชที่เพิ่มขึ้น [อินเทอร์เน็ต]. 2024 [เข้าถึงเมื่อ 11 ส.ค. 2025]. เข้าถึงได้จาก: https://www.hfocus.org/content/2024/07/31117
Jirapramukpitak T, Jaisin K, Supanya S, Takizawa P. Effectiveness of a community health worker-led case management programme to improve outcomes for people with psychotic disorders in Thailand: a one-year prospective cohort study. BMC Psychiatry [Internet]. 2022 [cited 2025 Aug 13];22:247. Available from: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8991661/
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 สมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ

อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ
เนื้อหาและข้อคิดเห็นใดๆ ที่ตีพิมพ์ในวารสารสมาคมพยาบาลฯ ถือเป็นความรับผิดชอบของผู้เขียนเท่านั้น ผู้เขียนบทความต้องศึกษารายละเอียดหลักเกณฑ์การจัดทำต้นฉบับตามที่วารสารกำหนด และเนื้อหาส่วนภาษาอังกฤษต้องได้รับการตรวจสอบจากเจ้าของภาษามาแล้ว