อุบัติการณ์การพบเนื้อร้ายในผู้ป่วยกระเพาะอาหารทะลุ และบทบาทการส่งตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิวิทยาในโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

บทนำ : กระเพาะอาหารทะลุเป็นภาวะที่พบและได้รับการรักษาด้วยวิธีศัลยกรรมแบบฉุกเฉินบ่อยที่สุดในประเทศไทยภาวะดังกล่าวอาจมีสาเหตุมาจากเนื้อร้ายซึ่งไม่สามารถวินิจฉัยแยกโรคขั้นต้นออกจากแผลกระเพาะอาหารทะลุทั่วไปก่อนการรักษาทางศัลยกรรม ปัจจุบันมีรายงานแนวทางการรักษาต่าง ๆโดยแนะนำให้ส่งตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิวิทยา (Histopathology) ร่วมด้วยทุกรายหลังการรักษาทางศัลยกรรม แต่การศึกษาในประเทศไทยพบอัตราการเกิดเนื้อร้ายร่วมกับภาวะกระเพาะอาหารทะลุค่อนข้างต่ำ คือร้อยละ 2-3 เปรียบเทียบกับในต่างประเทศเป็น ร้อยละ 5-16 โดยผู้ป่วยไทยมักมีอายุน้อยและพบเกี่ยวข้องกับการซื้อยาในกลุ่มยาต้านการอักเสบชนิดไม่มีสเตียรอยด์ (NSAID) มารับประทานด้วยตนเอง

วัตถุประสงค์ : เพื่อหาอุบัติการณ์ของเนื้อร้ายที่พบร่วมกับภาวะกระเพาะอาหารทะลุและลักษณะทางคลินิกของแผลที่นำไปสู่การวินิจฉัยเบื้องต้นของเนื้อร้ายและการพิจารณาส่งตรวจทางพยาธิวิทยา

วัสดุและวิธีการศึกษา : เป็นการศึกษาแบบย้อนหลังของผู้ป่วยในโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราชระยะเวลา 5 ปี ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2559 ถึง 30 ธันวาคม พ.ศ. 2563 โดยเป็นผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยเบื้องต้นและหลังการรักษาทางศัลยกรรมเป็นภาวะกระเพาะอาหารทะลุ ผู้ป่วยทุกรายมีผลการตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิวิทยาข้อมูลต่าง ๆได้จากการทบทวนบันทึกเวชระเบียนผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยในบันทึกการผ่าตัดและรายงานผลทางพยาธิวิทยา

ผลการศึกษา : ผู้ป่วยจำนวน 210 ราย ที่ตรงกับเกณฑ์การคัดเลือก ชาย 125 คน หญิง 85 คน ผู้ป่วยมีอายุเฉลี่ย 57 ปี มีผลการตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิวิทยาเป็นเนื้อร้ายชนิด adenocarcinoma จำนวน 4 ราย (ร้อยละ1.9) ลักษณะทางคลินิกของแผลกระเพาะอาหารทะลุเป็นแบบต่าง ๆ คือแผลขอบเรียบที่เพิ่งเกิดใหม่ (acute ulcer) ในผู้ป่วย 203 ราย(ร้อยละ 96.6) ทุกรายมีผลการตรวจทางพยาธิวิทยาที่ไม่เป็นเนื้อร้ายและแผลขอบหนาเรื้อรัง (chronic ulcer) ในผู้ป่วย 4 ราย (ร้อยละ 1.94) มีผลการตรวจทางพยาธิวิทยาเป็นเนื้อร้าย 1 ราย (ร้อยละ 25) นอกจากนี้ยังพบลักษณะเป็นก้อน (tumor) 3 ราย (ร้อยละ 100) โดยทุกรายมีผลการตรวจทางพยาธิวิทยาเป็นเนื้อร้าย จากการวิเคราะห์ทางสถิติพบลักษณะทางคลินิกของแผลกระเพาะอาหารทะลุเกี่ยวข้องกับการเป็นเนื้อร้ายอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.001) และตำแหน่งของแผลทะลุที่ไม่ได้อยู่บริเวณ pre-pyloric มีโอกาสเป็นเนื้อร้ายสูงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (OR 68.3, p<0.01)

สรุป: ผู้ป่วยกระเพาะอาหารทะลุในประเทศไทยมีโอกาสน้อยมากที่เกิดร่วมกับภาวะเนื้อร้ายโดยเฉพาะเมื่อเปรียบเทียบกับการศึกษาของต่างประเทศ ลักษณะและตำแหน่งของแผลเป็นปัจจัยสำคัญที่ผู้รักษาควรให้ความสนใจและนำมาประกอบการตัดสินใจส่งชิ้นเนื้อตรวจทางพยาธิวิทยา

คำสำคัญ : การเจาะแผลในกระเพาะอาหาร มะเร็งกระเพาะอาหาร การตรวจชิ้นเนื้อในกระเพาะอาหาร