Evaluation of Tobacco Consumption Control Policy in Thai Adolescents by the MPOWER Strategic Framework
Article Sidebar
Published:
Dec 14, 2021
Keywords:
evaluation tobacco consumption adolescents MPOWER
Main Article Content
Abstract
The situation of tobacco consumption tends to increase in Thai adolescents. This is because it is the main target group of tobacco businesses that demand more new smokers, strategies to access tobacco easier and the social context changing rapidly causing complex factors. Thailand has a policy for control tobacco consumption, including the national tobacco control strategy plan, law enforcement and various measures. To reduce the prevalence of tobacco consumption in Thai adolescents, but in the past it was unable to implement the policy effectively. Due to the many limitations that cannot the achievement of the goal and the lack of a systematic evaluation. The author therefore proposes an evaluation of the tobacco consumption control policy in Thai adolescents by the MPOWER strategic framework, to achieve improvement, develop a comprehensive policy for to control tobacco consumption in Thai adolescents. And consistent with the most effective core strategy within the World Health Organization Framework Convention on Tobacco Control. This will lead to more effective control of tobacco consumption in Thai adolescents, until finally able to achieve the country's goals.
Article Details
How to Cite
1.
จันเกษม ฐ, Kanokthet T. Evaluation of Tobacco Consumption Control Policy in Thai Adolescents by the MPOWER Strategic Framework. JDPC3 [Internet]. 2021 Dec. 14 [cited 2024 Nov. 5];15(3):14-29. Available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/JDPC3/article/view/247549
Section
Researce Article
Copyright notice
Article published in the Journal of Disease and Health Risk DPC.3 Nakhon Sawan. It is considered a work of academic research and analysis as well as the personal opinion of the author. It is not the opinion of the Office of Disease Prevention and Control 3, Nakhon Sawan. Or the editorial team in any way Authors are responsible for their articles.
Privacy Policy
Name, address and e-mail address specified in the Journal of Disease and Health Risk DPC.3 Nakhon Sawan. It is used for identification purposes of the journal. And will not be used for any other purpose. Or to another person.
References
1. World Health Organization. WHO tobacco knowledge summaries: tobacco and postsurgical outcomes. Geneva: World Health Organization; 2020.
2. World Health Organization. WHO global report on trends in prevalence of tobacco smoking 2000-2025. Geneva: World Health Organization; 2019.
3. ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฏ์, ปานทิพย์ โชติเบญจมาภรณ์, เทียนทิพย์ เศียรเมฆัน. รายงานสรุปสถานการณ์เฝ้าระวังเพื่อควบคุมการบริโภคยาสูบ 5 มิติ. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: เจริญดีมั่นคงการพิมพ์; 2558.
4. สำนักงานสถิติแห่งชาติ. ผลการสำรวจพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของประชากร พ.ศ. 2560 [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 10 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล http://www.nso.go.th/sites/2014/Pages/News/2561/N31-08-61-1.aspx
5. สำนักควบคุมการบริโภคยาสูบ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แผนงานควบคุมการบริโภคยาสูบ ปี 2560-2564. นนทบุรี: 2558. หน้า 197-222.
6. สำนักควบคุมการบริโภคยาสูบ กรมควบคุมโรค. แผนยุทธศาสตร์การควบคุมยาสูบแห่งชาติ ฉบับที่สอง พ.ศ. 2559-2562. พิมพ์ครั้งที่ 1. นนทบุรี: ไนซ์เอิร์ธ ดีไซน์; 2559.
7. ลักขณา เติมศิริกุลชัย. รายงานการประเมินสมรรถนะด้านประสิทธิผลของการดำเนินนโยบายควบคุมยาสูบของประเทศไทย. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: เจริญดีมั่นคงการพิมพ์; 2553.
8. ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฏ์, ดวงกมล สีตบุตร. รายงานผลการประเมินการปฏิบัติตามกรอบอนุสัญญาว่าด้วยการควบคุมยาสูบของประเทศไทย พ.ศ. 2559. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: เจริญดีมั่นคงการพิมพ์; 2559.
9. วศิน พิพัฒนฉัตร. การพัฒนากฎหมายควบคุมยาสูบในประเทศไทยตามกรอบอนุสัญญาว่าด้วยการควบคุมยาสูบ. วารสารกฎหมายสุขภาพและสาธารณสุข 2561; 4: 359-374.
10. จรวยพร ศรีศศลักษณ์. สถานการณ์ แนวทางดำเนินงาน ปัญหา กฎหมาย กฎระเบียบ ในการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และบุหรี่ [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 17 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล https://www.hsri.or.th/researcher/media/media-other/detail/6511
11. รณชัย โตสมภาค. กฎหมายควบคุมการบริโภคยาสูบ และการสร้างเสริมสุขภาพในทุกนโยบายของรัฐ (การปฏิรูปด้านสาธารณสุข) [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 20 ม.ค. 2564]. แหล่งข้อมูล http://www.parliament.go.th/
12. จุรีย์ อุสาหะ, ดวงกมล ลืมจันทร์, ฐิติพร กันวิหค. การประเมินผลแผนยุทธศาสตร์การควบคุมยาสูบแห่งชาติ พ.ศ. 2555-2557. วารสารควบคุมโรค 2559; 42: 151-161.
13. สุวภัทร นักรู้กำพลพัฒน์, นิชนันท์ สุวรรณกูฏ, อมรรัตน์ นธะสนธิ์. ประเมินผลโครงการ 3 ล้าน 3 ปี เลิกบุหรี่ทั่วไทย เทิดไท้องค์ราชัน ในเขตพื้นที่ สุขภาพที่ 10. รามาธิบดีพยาบาลสาร 2562; 25: 102-118.
14. วรานิษฐ์ ลำไย, เชษฐ รัชดาพรรณาธิกุล. การประเมินเพื่อพัฒนาการดำเนินงานตามนโยบาย โครงการ 3 ล้าน 3 ปี เลิกบุหรี่ทั่วไทยเทิดไท้องค์ราชันระดับพื้นที่: กรณีศึกษาจังหวัดสมุทรสาครและเพชรบุรี. วารสารสังคมศาสตร์บูรณาการ 2563: 94-111.
15. อัศว์ศิริ ลาปีอี, อดิศร ศักดิ์สูง, ภาณุ ธรรมสุวรรณ, ฐากร สิทธิโชค, วรุตม์ นาฑี, ศัญฒภัท ทองเรือง. การประเมินโครงการ “3 ล้าน 3 ปีเลิกบุหรี่ทั่วไทย เทิดไท้องค์ราชัน” ด้วยรูปแบบ CIPP Model กรณีศึกษาจังหวัดสงขลาและจังหวัดสตูล. วารสารปาริชาต มหาวิทยาลัยทักษิณ 2562: 89-102.
16. เกษแก้ว เสียงเพราะ, ประกาศิต ทอนช่วย, นิศารัตน์ อุตตะมะ, สายฝน ผุดผ่อง. การประเมินเพื่อพัฒนาการดำเนินงานตามนโยบาย 3 ล้าน 3 ปี เลิกบุหรี่ทั่วไทยเทิดไท้องค์ราชันของภาคเหนือ: กรณีศึกษาเชิงพื้นที่ในจังหวัดพะเยาและจังหวัดน่าน [รายงานวิจัย]. พะเยา: มหาวิทยาลัยพะเยา; 2560. 148 หน้า.
17. สมจิตร เดชาเสถียร, เจษฎา สุราวรรณ์, พชรพร ครองยุทธ, ปัทมา ลอพงค์พานิชย์. การประเมินแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาสุขภาพสำนักงานสาธารณสุข จังหวัดขอนแก่น ปีงบประมาณ 2562. วารสารสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น 2562; 1: 159-169.
18. ศิริพร จินดารัตน์, สุกัญญา โลจนาภิวัฒน์. ประเมินผลการใช้แนวปฏิบัติการสนับสนุนการเลิกบุหรี่ของผู้ใช้บริการคลินิกอดบุหรี่. วารสารพยาบาล 2556; 62: 44-54.
19. ฐิติพร กันวิหค, วิไลลักษณ์ หฤหรรษพงศ์, จุฑาทิพย์ ปรีการ. รูปแบบการดำเนินงานควบคุมยาสูบที่มีประสิทธิผลและคุณลักษณะ/ทักษะที่สำคัญของบุคลากรในการควบคุมการบริโภคยาสูบระดับจังหวัด. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 2561; 16: 93-111.
20. ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฎ์, สุวัฒนา ไพรแก่น, ประภาพรรณ เอี่ยมอนันต์, สริญญา เลาหพันธ์พงศ์, หริสร์ ทวีวัฒนา, ศิริเพ็ญ อรุณประพันธ์. คำถามการวิจัยเพื่อการควบคุมยาสูบ: การวิเคราะห์เอกสารและทัศนะจากผู้เชี่ยวชาญ. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข 2553; 4: 296-306.
21. ปัทมาวดี ศิริสานนท์, ภูมิ โชคเหมาะ. ปัญหาเกี่ยวกับการบังคับใช้กฎหมายว่าด้วยการควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ การคุ้มครองสุขภาพของผู้ไม่สูบบุหรี่และผู้สูบบุหรี่. วารสารบัณฑิตศึกษา 2551:593-607.
22. มัลลิกา มาตระกูล, อรนลิน สิงขรณ์, นาตญา พแดนนอก. การดำเนินงานตามนโยบายมหาวิทยาลัยปลอดบุหรี่ ในมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง. วารสารพยาบาล 2561; 67: 11-18.
23. World Health Organization. WHO report on the global tobacco epidemic 2017: monitoring tobacco use and prevention policies. Geneva: World Health Organization; 2017.
24. Bloomberg RM et al. Health taxes to save lives employing effective excise taxes on tobacco, alcohol, and sugary beverages. New York: Bloomberg Philanthropies; 2019.
25. ประกิต วาทีสาธกกิจ, กรองจิต วาทีสาธกกิจ. ผลกระทบของการสูบบุหรี่ [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 13 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล http://saranukromthai.or.th/sub/book/book.php?book=28&chap=6&page=t28-6-infodetail05.html
26. สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. สธ.จับมือเครือข่าย ร่วมรณรงค์ “บุหรี่ เผาปอด” ปกป้องคนไทยจากควันบุหรี่มือสองมือสาม [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 13 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล https://gnews.apps.go.th/news?news=40866
27. ฉัตรสุมน พฤฒิภิญโญ. กฎหมายและนโยบายการควบคุมยาสูบอย่างครอบคลุม. วารสารกฎหมายสุขภาพและสาธารณสุข 2558; 1: 254-271.
28. สำนักประชาสัมพันธ์ เขต 1 ขอนแก่น. กฎหมายควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบฉบับใหม่เพื่อเด็กและเยาวชนไทยในอนาคต [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 30 ม.ค. 2564]. แหล่งข้อมูล https://region1.prd.go.th/ewt_news.php?nid=17952
29. พระราชบัญญัติควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ. 2560. ราชกิจจานุเบกษา 2560; 134: 27-47.
30. พระราชบัญญัติคุ้มครองสุขภาพผู้ไม่สูบบุหรี่ พ.ศ. 2535. ราชกิจจานุเบกษา 2535; 109: 20-23.
31. ศรีศิริ ศิริวนารังสรรค์, พรเทพ ศิริวนารังสรรค์. แนวทางในการควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ และคุ้มครองสุขภาพผู้ไม่สูบบุหรี่ กรณีศึกษา: พื้นที่กรุงเทพมหานคร. วารสารสมาคมเวชศาสตร์ป้องกันแห่งประเทศไทย 2561; 8: 173-181.
32. จุรีย์ อุสาหะ, ฐิติพร กันวิหค, เศรณีย์ จุฬาเสรีกุล, วิไลลักษณ์ หฤหรรษพงศ์, การสังเคราะห์อภิมานงานวิจัยปัจจัยป้องกันพฤติกรรมการสูบบุหรี่ในเยาวชนไทย [รายงานวิจัย]. นนทบุรี: สำนักควบคุมการบริโภคยาสูบ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข; 2558. 125 หน้า.
33. ปานทิพย์ โชติเบญจมาภรณ์, ณัฐอนงค์ อนันตวงศ์. การบังคับใช้กฎหมายควบคุมการบริโภคยาสูบและเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ในเขตปริมณฑลกรุงเทพมหานคร ปี 2553-2554. วารสารควบคุมโรค 2555; 38: 167-176.
34. Pesko MF, Robarts AM. Adolescent Tobacco Use in Urban Versus Rural Areas of the United States: The Influence of Tobacco Control Policy Environments. J Adolesc Health 2017; 61: 70-76.
35. Wholey JS, Hatry HP, Newcomer KE. Handbook of practical program evaluation. California: Wiley; 2004.
36. Tyler RW. Changing concepts of educational evaluation. IJERE 1986; 10: 1-113.
37. Worthen BR, Sanders JR. Educational Evaluation: Alternative Approaches and Practical Guideline. New York: Longman Inc; 1987.
38. Provus MN. Discrepancy evaluation for educational program improvement and assessment. California: McCutchan; 1971.
39. ชยภรณ บุญเรืองศักดิ์. การติดตาม และประเมินผลโครงการ. การประชุมพัฒนาสรรถนะบุคลากรด้านการติดตามและประเมินผล และการมุ่งผลสัมฤทธิ์; 24-25 ธ.ค. 2561; โรงแรมพาราดิสโซ เจ เค ดีไชน์, นครสวรรค์.
40. วัณณะวัฒน์ โอภาสวัฒนา. ความสำคัญของการประเมินผลกับการดำเนินนโยบาย [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 1 ก.พ. 2564]. แหล่งข้อมูล https://sme.go.th
41. วชิรวัชร งามละม่อม. การประเมินนโยบาย [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 1 ก.พ. 2564]. แหล่งข้อมูลhttp://learningofpublic.blogspot.com/2016/02/blog-post_91.html
42. World Health Organization. MPOWER: A Policy Package to Reverse the Tobacco Epidermic. Geneva: World Health Organization; 2008.
43. ศรัณญา เบญจกุล, มณฑา เก่งการพานิช, ณัฐพล เทศขยัน. คู่มือข้อถามยาสูบและตัวชี้วัดมาตรฐาน สำ หรับการควบคุมยาสูบตามยุทธศาสตร์ MPOWER. พิมพ์ครั้งที่ 1. นนทบุรี: ไนซ์เอิร์ธ ดีไซน์; 2554.
44. Husain MJ et al. Revisiting the association between worldwide implementation of the MPOWER package and smoking prevalence, 2008–2017. Tobacco Control 2020; 0: 1–8.
45. Levy DT, Li Y, Yuan Z. Impact of nations meeting the MPOWER targets between 2014 and 2016: an update. Tobacco Control 2020; 29: 231-233.
46. Minh HV et al. Tobacco Control Policies in Vietnam: Review on MPOWER Implementation Progress and Challenges. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention 2016; 17: 1-9.
47. Saxena A, Sharma K, Avashia V. Assessment of tobacco control policy in India: An evaluation using the World Health Organization MPOWER framework. Indian J Community Med 2020; 45: 543-545.
48. นิทัศน์ ศิริโชติรัตน์, ฉัตรสุมน พฤฒิภิญโญ. ผลิตภัณฑ์ยาสูบ: นโยบายและมาตรการการควบคุมเพื่อสุขภาพ. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: เจริญดีมั่นคงการพิมพ์; 2560.
2. World Health Organization. WHO global report on trends in prevalence of tobacco smoking 2000-2025. Geneva: World Health Organization; 2019.
3. ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฏ์, ปานทิพย์ โชติเบญจมาภรณ์, เทียนทิพย์ เศียรเมฆัน. รายงานสรุปสถานการณ์เฝ้าระวังเพื่อควบคุมการบริโภคยาสูบ 5 มิติ. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: เจริญดีมั่นคงการพิมพ์; 2558.
4. สำนักงานสถิติแห่งชาติ. ผลการสำรวจพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของประชากร พ.ศ. 2560 [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 10 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล http://www.nso.go.th/sites/2014/Pages/News/2561/N31-08-61-1.aspx
5. สำนักควบคุมการบริโภคยาสูบ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แผนงานควบคุมการบริโภคยาสูบ ปี 2560-2564. นนทบุรี: 2558. หน้า 197-222.
6. สำนักควบคุมการบริโภคยาสูบ กรมควบคุมโรค. แผนยุทธศาสตร์การควบคุมยาสูบแห่งชาติ ฉบับที่สอง พ.ศ. 2559-2562. พิมพ์ครั้งที่ 1. นนทบุรี: ไนซ์เอิร์ธ ดีไซน์; 2559.
7. ลักขณา เติมศิริกุลชัย. รายงานการประเมินสมรรถนะด้านประสิทธิผลของการดำเนินนโยบายควบคุมยาสูบของประเทศไทย. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: เจริญดีมั่นคงการพิมพ์; 2553.
8. ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฏ์, ดวงกมล สีตบุตร. รายงานผลการประเมินการปฏิบัติตามกรอบอนุสัญญาว่าด้วยการควบคุมยาสูบของประเทศไทย พ.ศ. 2559. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: เจริญดีมั่นคงการพิมพ์; 2559.
9. วศิน พิพัฒนฉัตร. การพัฒนากฎหมายควบคุมยาสูบในประเทศไทยตามกรอบอนุสัญญาว่าด้วยการควบคุมยาสูบ. วารสารกฎหมายสุขภาพและสาธารณสุข 2561; 4: 359-374.
10. จรวยพร ศรีศศลักษณ์. สถานการณ์ แนวทางดำเนินงาน ปัญหา กฎหมาย กฎระเบียบ ในการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และบุหรี่ [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 17 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล https://www.hsri.or.th/researcher/media/media-other/detail/6511
11. รณชัย โตสมภาค. กฎหมายควบคุมการบริโภคยาสูบ และการสร้างเสริมสุขภาพในทุกนโยบายของรัฐ (การปฏิรูปด้านสาธารณสุข) [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 20 ม.ค. 2564]. แหล่งข้อมูล http://www.parliament.go.th/
12. จุรีย์ อุสาหะ, ดวงกมล ลืมจันทร์, ฐิติพร กันวิหค. การประเมินผลแผนยุทธศาสตร์การควบคุมยาสูบแห่งชาติ พ.ศ. 2555-2557. วารสารควบคุมโรค 2559; 42: 151-161.
13. สุวภัทร นักรู้กำพลพัฒน์, นิชนันท์ สุวรรณกูฏ, อมรรัตน์ นธะสนธิ์. ประเมินผลโครงการ 3 ล้าน 3 ปี เลิกบุหรี่ทั่วไทย เทิดไท้องค์ราชัน ในเขตพื้นที่ สุขภาพที่ 10. รามาธิบดีพยาบาลสาร 2562; 25: 102-118.
14. วรานิษฐ์ ลำไย, เชษฐ รัชดาพรรณาธิกุล. การประเมินเพื่อพัฒนาการดำเนินงานตามนโยบาย โครงการ 3 ล้าน 3 ปี เลิกบุหรี่ทั่วไทยเทิดไท้องค์ราชันระดับพื้นที่: กรณีศึกษาจังหวัดสมุทรสาครและเพชรบุรี. วารสารสังคมศาสตร์บูรณาการ 2563: 94-111.
15. อัศว์ศิริ ลาปีอี, อดิศร ศักดิ์สูง, ภาณุ ธรรมสุวรรณ, ฐากร สิทธิโชค, วรุตม์ นาฑี, ศัญฒภัท ทองเรือง. การประเมินโครงการ “3 ล้าน 3 ปีเลิกบุหรี่ทั่วไทย เทิดไท้องค์ราชัน” ด้วยรูปแบบ CIPP Model กรณีศึกษาจังหวัดสงขลาและจังหวัดสตูล. วารสารปาริชาต มหาวิทยาลัยทักษิณ 2562: 89-102.
16. เกษแก้ว เสียงเพราะ, ประกาศิต ทอนช่วย, นิศารัตน์ อุตตะมะ, สายฝน ผุดผ่อง. การประเมินเพื่อพัฒนาการดำเนินงานตามนโยบาย 3 ล้าน 3 ปี เลิกบุหรี่ทั่วไทยเทิดไท้องค์ราชันของภาคเหนือ: กรณีศึกษาเชิงพื้นที่ในจังหวัดพะเยาและจังหวัดน่าน [รายงานวิจัย]. พะเยา: มหาวิทยาลัยพะเยา; 2560. 148 หน้า.
17. สมจิตร เดชาเสถียร, เจษฎา สุราวรรณ์, พชรพร ครองยุทธ, ปัทมา ลอพงค์พานิชย์. การประเมินแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาสุขภาพสำนักงานสาธารณสุข จังหวัดขอนแก่น ปีงบประมาณ 2562. วารสารสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น 2562; 1: 159-169.
18. ศิริพร จินดารัตน์, สุกัญญา โลจนาภิวัฒน์. ประเมินผลการใช้แนวปฏิบัติการสนับสนุนการเลิกบุหรี่ของผู้ใช้บริการคลินิกอดบุหรี่. วารสารพยาบาล 2556; 62: 44-54.
19. ฐิติพร กันวิหค, วิไลลักษณ์ หฤหรรษพงศ์, จุฑาทิพย์ ปรีการ. รูปแบบการดำเนินงานควบคุมยาสูบที่มีประสิทธิผลและคุณลักษณะ/ทักษะที่สำคัญของบุคลากรในการควบคุมการบริโภคยาสูบระดับจังหวัด. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 2561; 16: 93-111.
20. ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฎ์, สุวัฒนา ไพรแก่น, ประภาพรรณ เอี่ยมอนันต์, สริญญา เลาหพันธ์พงศ์, หริสร์ ทวีวัฒนา, ศิริเพ็ญ อรุณประพันธ์. คำถามการวิจัยเพื่อการควบคุมยาสูบ: การวิเคราะห์เอกสารและทัศนะจากผู้เชี่ยวชาญ. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข 2553; 4: 296-306.
21. ปัทมาวดี ศิริสานนท์, ภูมิ โชคเหมาะ. ปัญหาเกี่ยวกับการบังคับใช้กฎหมายว่าด้วยการควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ การคุ้มครองสุขภาพของผู้ไม่สูบบุหรี่และผู้สูบบุหรี่. วารสารบัณฑิตศึกษา 2551:593-607.
22. มัลลิกา มาตระกูล, อรนลิน สิงขรณ์, นาตญา พแดนนอก. การดำเนินงานตามนโยบายมหาวิทยาลัยปลอดบุหรี่ ในมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง. วารสารพยาบาล 2561; 67: 11-18.
23. World Health Organization. WHO report on the global tobacco epidemic 2017: monitoring tobacco use and prevention policies. Geneva: World Health Organization; 2017.
24. Bloomberg RM et al. Health taxes to save lives employing effective excise taxes on tobacco, alcohol, and sugary beverages. New York: Bloomberg Philanthropies; 2019.
25. ประกิต วาทีสาธกกิจ, กรองจิต วาทีสาธกกิจ. ผลกระทบของการสูบบุหรี่ [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 13 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล http://saranukromthai.or.th/sub/book/book.php?book=28&chap=6&page=t28-6-infodetail05.html
26. สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. สธ.จับมือเครือข่าย ร่วมรณรงค์ “บุหรี่ เผาปอด” ปกป้องคนไทยจากควันบุหรี่มือสองมือสาม [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 13 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล https://gnews.apps.go.th/news?news=40866
27. ฉัตรสุมน พฤฒิภิญโญ. กฎหมายและนโยบายการควบคุมยาสูบอย่างครอบคลุม. วารสารกฎหมายสุขภาพและสาธารณสุข 2558; 1: 254-271.
28. สำนักประชาสัมพันธ์ เขต 1 ขอนแก่น. กฎหมายควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบฉบับใหม่เพื่อเด็กและเยาวชนไทยในอนาคต [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 30 ม.ค. 2564]. แหล่งข้อมูล https://region1.prd.go.th/ewt_news.php?nid=17952
29. พระราชบัญญัติควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ. 2560. ราชกิจจานุเบกษา 2560; 134: 27-47.
30. พระราชบัญญัติคุ้มครองสุขภาพผู้ไม่สูบบุหรี่ พ.ศ. 2535. ราชกิจจานุเบกษา 2535; 109: 20-23.
31. ศรีศิริ ศิริวนารังสรรค์, พรเทพ ศิริวนารังสรรค์. แนวทางในการควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ และคุ้มครองสุขภาพผู้ไม่สูบบุหรี่ กรณีศึกษา: พื้นที่กรุงเทพมหานคร. วารสารสมาคมเวชศาสตร์ป้องกันแห่งประเทศไทย 2561; 8: 173-181.
32. จุรีย์ อุสาหะ, ฐิติพร กันวิหค, เศรณีย์ จุฬาเสรีกุล, วิไลลักษณ์ หฤหรรษพงศ์, การสังเคราะห์อภิมานงานวิจัยปัจจัยป้องกันพฤติกรรมการสูบบุหรี่ในเยาวชนไทย [รายงานวิจัย]. นนทบุรี: สำนักควบคุมการบริโภคยาสูบ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข; 2558. 125 หน้า.
33. ปานทิพย์ โชติเบญจมาภรณ์, ณัฐอนงค์ อนันตวงศ์. การบังคับใช้กฎหมายควบคุมการบริโภคยาสูบและเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ในเขตปริมณฑลกรุงเทพมหานคร ปี 2553-2554. วารสารควบคุมโรค 2555; 38: 167-176.
34. Pesko MF, Robarts AM. Adolescent Tobacco Use in Urban Versus Rural Areas of the United States: The Influence of Tobacco Control Policy Environments. J Adolesc Health 2017; 61: 70-76.
35. Wholey JS, Hatry HP, Newcomer KE. Handbook of practical program evaluation. California: Wiley; 2004.
36. Tyler RW. Changing concepts of educational evaluation. IJERE 1986; 10: 1-113.
37. Worthen BR, Sanders JR. Educational Evaluation: Alternative Approaches and Practical Guideline. New York: Longman Inc; 1987.
38. Provus MN. Discrepancy evaluation for educational program improvement and assessment. California: McCutchan; 1971.
39. ชยภรณ บุญเรืองศักดิ์. การติดตาม และประเมินผลโครงการ. การประชุมพัฒนาสรรถนะบุคลากรด้านการติดตามและประเมินผล และการมุ่งผลสัมฤทธิ์; 24-25 ธ.ค. 2561; โรงแรมพาราดิสโซ เจ เค ดีไชน์, นครสวรรค์.
40. วัณณะวัฒน์ โอภาสวัฒนา. ความสำคัญของการประเมินผลกับการดำเนินนโยบาย [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 1 ก.พ. 2564]. แหล่งข้อมูล https://sme.go.th
41. วชิรวัชร งามละม่อม. การประเมินนโยบาย [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อวันที่ 1 ก.พ. 2564]. แหล่งข้อมูลhttp://learningofpublic.blogspot.com/2016/02/blog-post_91.html
42. World Health Organization. MPOWER: A Policy Package to Reverse the Tobacco Epidermic. Geneva: World Health Organization; 2008.
43. ศรัณญา เบญจกุล, มณฑา เก่งการพานิช, ณัฐพล เทศขยัน. คู่มือข้อถามยาสูบและตัวชี้วัดมาตรฐาน สำ หรับการควบคุมยาสูบตามยุทธศาสตร์ MPOWER. พิมพ์ครั้งที่ 1. นนทบุรี: ไนซ์เอิร์ธ ดีไซน์; 2554.
44. Husain MJ et al. Revisiting the association between worldwide implementation of the MPOWER package and smoking prevalence, 2008–2017. Tobacco Control 2020; 0: 1–8.
45. Levy DT, Li Y, Yuan Z. Impact of nations meeting the MPOWER targets between 2014 and 2016: an update. Tobacco Control 2020; 29: 231-233.
46. Minh HV et al. Tobacco Control Policies in Vietnam: Review on MPOWER Implementation Progress and Challenges. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention 2016; 17: 1-9.
47. Saxena A, Sharma K, Avashia V. Assessment of tobacco control policy in India: An evaluation using the World Health Organization MPOWER framework. Indian J Community Med 2020; 45: 543-545.
48. นิทัศน์ ศิริโชติรัตน์, ฉัตรสุมน พฤฒิภิญโญ. ผลิตภัณฑ์ยาสูบ: นโยบายและมาตรการการควบคุมเพื่อสุขภาพ. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: เจริญดีมั่นคงการพิมพ์; 2560.