ความสัมพันธ์ระหว่าง ผลประเมินการอ่านสไลด์เสมหะย้อมสีทนกรด กับลักษณะสเมียร์เสมหะ ในกลุ่มโรงพยาบาลที่เข้าร่วมโครงการประเมินคุณภาพ LQAS

บทคัดย่อ

การประเมินคุณภาพการตรวจเสมหะเพื่อหาเชื้อวัณโรคโดยวิธี Lot Quality Assurance Sampling (LQAS) เป็นวิธีสุ่มตรวจสไลด์เสมหะย้อมสีทนกรดอย่างเป็นระบบจากห้องปฏิบัติการของโรงพยาบาลต่างๆเพื่อประเมินผลการตรวจอีกครั้งโดยเจ้าหน้าที่ผู้มีความชำนาญ และรายงานผลเป็น 2 ประการ ประการแรกได้แก่ อัตราของการอ่านผลตรงกัน (%Agreement rate) ซึ่งมีเกณฑ์ยอมรับไม่น้อยกว่า 90% และต้องไม่พบผลประเมินที่ผิดพลาดรุนแรง (Major error) ประการที่สองได้แก่ อัตราของลักษณะสเมียร์เสมหะที่ยอมรับได้  (%Acceptable smear) ได้แก่ รูปแบบการสเมียร์เสมหะ (Pattern) คุณภาพเสมหะ (Quality) การย้อมสี (Staining) ความสะอาด (Cleanliness) ความหนาบาง (Thickness) ขนาด (Size) และความสม่ำเสมอ (Evenness) ซึ่งมีเกณฑ์ยอมรับไม่น้อยกว่า 80% งานวิจัยนี้เป็นการศึกษาแบบภาคตัดขวาง (Cross-sectional study)  โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างผลประเมินการอ่านสไลด์เสมหะย้อมสีทนกรดกับลักษณะ สเมียร์เสมหะในด้านต่างๆ กำหนดกลุ่มตัวอย่างเพื่อทำการวิเคราะห์ข้อมูล โดยเลือกตัวอย่างสไลด์ที่มีผลประเมินผิดพลาด (Error) ชนิดที่รุนแรง (Major error) กับชนิดที่ไม่รุนแรง (Minor error) รวมทั้งหมด 73 แผ่น และกำหนดขนาดของกลุ่มตัวอย่างสไลด์ที่ผลประเมินตรงกัน (Correct) จำนวน 400 แผ่น ผลการวิจัยพบว่า ผลประเมินการอ่านสไลด์เสมหะย้อมสีทนกรดมีความสัมพันธ์อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 กับความสะอาดของสเมียร์เสมหะ (p-value < 0.010) โดยพบว่ากลุ่มสเมียร์เสมหะที่ไม่สะอาดจะพบสัดส่วนของผลประเมินที่ตรงกันลดลง (64.5%) แต่พบสัดส่วนของผลประเมินที่ผิดพลาดรุนแรงเพิ่มขึ้น (29.0%) และพบความสัมพันธ์ในลักษณะเดียวกันกับขนาดของสเมียร์เสมหะ (p-value < 0.010) โดยพบว่ากลุ่มสเมียร์เสมหะที่มีขนาดเล็กจะพบสัดส่วนของผลประเมินที่ตรงกันลดลง (73.8%) แต่พบสัดส่วนของผลประเมินที่ผิดพลาดรุนแรงเพิ่มขึ้น (23.1%) ดังนั้นการเตรียมสเมียร์เสมหะให้มีความสะอาดและขนาดที่เหมาะสม จะช่วยลดโอกาสการเกิดผลประเมินที่ผิดพลาดรุนแรง ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการตรวจวินิจฉัยวัณโรคโดยวิธีย้อมสีทนกรดอย่างถูกต้องยิ่งขึ้น