โรคไตเรื้อรังจากการใช้ยาแก้ปวด

บทคัดย่อ

โรคไตเรื้อรังจากการใช้ยาแก้ปวด (analgesic nephropathy) เป็นหนึ่งในสาเหตุของโรคไตเรื้อรังที่สามารถป้องกัน และชะลอความเสื่อมได้หากวินิจฉัยได้เร็ว สาเหตุเกิดจากใช้ยาแก้ปวดหลายชนิดหรือใช้ยารูปแบบผสมนานติดต่อกันหลายปี อุบัติการณ์ที่แท้จริงของโรคยังไม่แน่ชัด เนื่องจากไม่มีเกณฑ์การวินิจฉัยที่ชัดเจน ลักษณะพยาธิสภาพทางไตที่สำคัญได้แก่ renal papillary necrosis และ chronic interstitial nephritis การดำเนินโรคค่อยเป็นค่อยไปจนเข้าสู่ภาวะไตเรื้อรังประมาณร้อยละ 50-80 ของผู้ป่วยเป็นเพศหญิง วัยกลางคน และส่วนใหญ่มีประวัติเจ็บป่วยเรื้อรังนำมาก่อน เป็นสาเหตุของการใช้ยาแก้ปวดต่อเนื่องเป็นเวลานาน โดยยาที่มีรายงานบ่อยได้แก่ แอสไพริน salicylamide และ acetaminophen เป็นต้น กลไกการเกิดโรคที่สำคัญเกิดจากการสะสมของสาร N-acetyl-p-benzoquinoneimine ซึ่งเป็นอนุพันธ์ของยา acetaminophen ทำให้เกิดการบาดเจ็บของเซลล์ผ่านขบวนการ lipid peroxidation ร่วมกับเนื้อไตส่วน medulla และส่วนปลายของ papilla เกิดภาวะขาดเลือด อาการแสดงของโรคไม่จำเพาะตรวจพบการทำงานของไตลดลงอย่างต่อเนื่อง บางรายอาจตรวจพบเม็ดเลือดขาวในปัสสาวะได้ บางรายอาจมีอาการปวดบั้นเอวเป็นผลจาก renal papillary necrosis และชิ้นเนื้อไตอุดกั้นทางเดินปัสสาวะ การส่งตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ที่ไม่ใช้สารทึบรังสี พบไตมีขนาดเล็กและรูปร่างผิดปกติเป็นลักษณะ bumpy contour หรือพบหินปูนบริเวณเนื้อไต papilla มีความไวและแม่นยำสูงในการวินิจฉัยโรค ปัจจุบันไม่มีการรักษาจำเพาะ เมื่อสงสัย analgesic nephropathy ควรหยุดยาแก้ปวดในทันที หรือลดปริมาณให้น้อยที่สุด ภาวะแทรกซ้อนที่พบบ่อยคือ ภาวะหลอดเลือดแดงแข็งตัว และมะเร็งทางเดินปัสสาวะ