ประสิทธิภาพทางชีววิเคราะห์ของผลิตภัณฑ์เคมีกำจัดแมลงที่ใช้ในบ้านเรือน ต่อยุงลายบ้านที่มีความต้านทานต่อสารเคมีกำจัดแมลงจากจังหวัดจันทบุรี
DOI:
https://doi.org/10.14456/dcj.2022.69คำสำคัญ:
ยุงลายบ้าน, การต้านทานต่อสารเคมีกำจัดแมลง, การควบคุมพาหะนำโรคไข้เลือดออก, ผลิตภัณฑ์เคมีกำจัดแมลงที่ใช้ในบ้านเรือนบทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประสิทธิภาพทางชีววิเคราะห์ของผลิตภัณฑ์เคมีกำจัดแมลงประเภทต่าง ๆ ที่ใช้ควบคุมกำจัดยุงในบ้านเรือนที่วางจำหน่ายในห้างสรรพสินค้าระหว่างปี 2562-2564 ต่อยุงลายบ้าน (Aedes aegypti L.) พาหะนำโรคไข้เลือดออกที่มีความต้านทานต่อสารไพรีทรอยด์จากจังหวัดจันทบุรี เปรียบเทียบกับยุงลายบ้านสายพันธุ์ห้องปฏิบัติการที่มีความไวต่อสารเคมีกำจัดแมลง โดยการทดสอบผลิตภัณฑ์ในตู้ glass bioassay chamber ซึ่งเป็นวิธีมาตรฐานที่ได้รับการรับรอง ISO/IEC 17025:2017 ผลการศึกษาพบว่าผลิตภัณฑ์กำจัดยุงไฟฟ้าชนิดแผ่นแมท (mat electric vaporizer) 1 ผลิตภัณฑ์, ชนิดน้ำ (liquid electric vaporizer) 3 ผลิตภัณฑ์, ยาจุดกันยุง (mosquito coil) 4 ผลิตภัณฑ์ และกระป๋องอัดแก๊ส (aerosol) 11 ผลิตภัณฑ์ มีประสิทธิภาพในการทำให้ยุงลายบ้านสายพันธุ์ห้องปฏิบัติการตายเฉลี่ยร้อยละ 58.3, 38.3-45.0, 95.0-100 และ 100 ตามลำดับ และมีประสิทธิภาพทำให้ยุงลายบ้านจากจันทบุรีที่ต้านทานต่อสารไพรีทรอยด์ตาย ร้อยละ 76.7, 0, 0-55.0 และ 21.7-100 ตามลำดับ ผลิตภัณฑ์ทดสอบทุกชนิดมีผลให้ยุงลายจันทบุรีมีค่าเวลาทำให้ยุงหงายท้อง ร้อยละ 50 (KT50) และ 90 (KT90) มากกว่ายุงลายสายพันธุ์ห้องปฏิบัติการ จากการศึกษาพบว่าผลิตภัณฑ์ aerosol 01 ประกอบด้วยสารออกฤทธิ์ 2 ชนิด คือ permethrin และ cypermethrin มีประสิทธิภาพมากที่สุดในการฆ่าทั้งยุงลายบ้านสายพันธุ์ห้องปฏิบัติการและภาคสนาม อัตราตายร้อยละ 100 ซึ่งไม่แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p>0.05) ผลิตภัณฑ์ที่มีประสิทธิภาพรองลงมา คือ aerosol 02 สารออกฤทธิ์ pyrethrins และ piperonyl butoxide (PBO) และ aerosol 03 สารออกฤทธิ์ permethrin, esbiothrin และ d-allethrin ทำให้ยุงภาคสนามตาย ร้อยละ 96.7 และ 95.0 ตามลำดับ จากผลการศึกษานี้แสดงให้เห็นว่าผลิตภัณฑ์กระป๋องอัดแก๊ส aerosol 01, aerosol 02 และ aerosol 03 เป็นตัวเลือกที่มีประสิทธิภาพในการควบคุมยุงพาหะนำโรคไข้เลือดออกที่ต้านทานต่อสารเคมีกำจัดแมลง อย่างไรก็ตาม ควรมีการศึกษาเพิ่มเติมในระดับภาคสนามเพื่อยืนยันผลการศึกษาที่ได้จากห้องปฏิบัติการ
Downloads
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Dengue and severe dengue [Internet]. 2021. [cited 2021 Mar 15]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue
Division of vector borne diseases, Department of disease control, Ministry of public health (TH) [Internet]. 2021. [cited 2021 Mar 15]. Available from: https://drive.google.com/drive/folders/1TTaSvaYYamVwA5Ig7ATZJmIcHBuGXOSb (in Thai)
Division of vector borne diseases, Department of disease control, Ministry of public health (TH) [Internet]. 2021. [cited 2021 Mar 15]. Available from: https://drive.google.com/drive/folders/1P4PKW0dMDnrO9kGXhi9PwTUA23PXhmQk (in Thai)
World Health Organization. Safety of pyrethroids for public health use. World Health Organization; 2005.
Cuervo-Parra JA, Cortés TR, Ramirez-Lepe M. Mosquito-Borne Diseases, Pesticides Used for Mosquito Control, and Development of Resistance to Insecticides. In: Trdan S, editor. Insecticides Resistance. London: IntechOpen; 2016. p. 111-34.
Bureau of Laboratory Quality Standards. Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health (TH). [Internet]. 2021. [cited 2021 Mar 15]. Available from: http://webdb.dmsc.moph.go.th/ifc_qa/dbqa/default.asp?iID=EJFIDH
Paeporn P, Sathantriphop S, Ya-umphan P, Mukkhun P, Tassanai P, Tanopas A. Bioefficiency test of aerosol insecticide products against a dengue vector, Aedes aegypti. J Health Sci. 2021;30:162-8. (in Thai)
World Health Organization. Guidelines for efficacy testing of household insecticide products. Mosquito coils, Vaporizer mats, Liquid vaporizers, Ambient emanators and Aerosol. World Health Organization; 2009.
World Health Organization. Monitoring and managing insecticide resistance in Aedes mos-quito populations Interim guidance for entomol¬ogists. Geneva: World Health Organization; 2016.
Ya-umphan P, Sathantriphop S, Mukkhun P, Paeporn P, Ritthison W. Insecticide susceptibility characterization and efficacy of insecticides for thermal space spray application against insecticide-resistant Aedes aegypti (L.) from Chanthaburi Province. Dis Control J. 2021;4:967-81. (in Thai)
Abbott WS. A method for computing the effectiveness of an insecticide.1925. J Am Mosq Control Assoc. 1987;3(2):302-3.
Duncan BD. Multiple range and multiple F tests. Biometrics.1955;11(1):1–42.
Ogoma SB, Moore SJ, Maia MF. A systematic review of mosquito coils and passive emanators: defining recommendations for spatial repellency testing methodologies. Parasites Vectors. 2012;5:287.
Bohbot JD, Fu L, Le TC, Chauhan KR, Cantrell CL, Dickens JC. Multiple activities of insect repellents on odorant receptors in mosquitoes. Med Vet Entomol. 2011;25:436-44.
Pemba D, Kadangwe C. Mosquito control aerosols’ efficacy based on pyrethroids constituents. In: Perveen F, editor. Insecticides-advances in integrated pest management. London: IntechOpen; 2012.
Sathantriphop S, Onkong S, Paeporn P, Ya-umphan P, Mukkhun P, Bang MJ, et al. Knockdown and lethal effects of three mosquito coil formulations against Aedes aegypti and Culex quinquefasciatus under different nutritional conditions. J Asia Pac Entomol. 2019;22(4):1046-52.
Dong K. Insect sodium channels and insecticide resistance. Invert Neurosci. 2007;7(1):17-30.
Fonseca-González I, Quiñones ML, McAllister J, Brogdon WG. Mixed-function oxidases and esterases associated with cross-resistance between DDT and lambda-cyhalothrin in Anopheles darlingi Root 1926 populations from Colombia. Mem Inst Oswaldo Cruz. 2009;104(1):18-26.
Kawada H, Iwasaki T, Loan LL, Tien TK, Mai NTN, Shono Y, et al. Field evaluation of spatial repellency of metofluthrin impregnated lattice work plastic strips against Aedes aegypti (L.) and analysis of environmental factors affecting its efficacy in My Tho City,Tien Giang, Vietnam. Am J Trop Med Hyg. 2006;75:1153-7.
Bingham G, Strode C, Tran L, Khoa PT, Jamet HP. Can piperonyl butoxide enhance the efficacy of pyrethroids against pyrethroid-resistant Aedes aegypti? Trop Med Int Health. 2011;16(4):492-500.
Matsumura F. Toxicology of Insecticides. Boston: Springer; 1985.
Aïzoun N, Aïkpon R, Padonou GG, Oussou O, Oké-Agbo F, Gnanguenon V, et al. Mixed-function oxidases and esterases associated with permethrin, deltamethrin and bendiocarb resistance in Anopheles gambiae s.l. in the south-north transect Benin, West Africa. Parasites Vectors. 2013;6:223.
Kakko I, Toimela T, Tähti H. Piperonyl butoxide potentiates the synaptosome ATPase inhibiting effect of pyrethrin. Chemosphere. 2000;40:301-5.
Kuri-Morales PA, Correa-Morales F, González-Acosta C, Moreno-Garcia M, Dávalos-Becerril E, Benitez-Alva JI. Efficacy of 13 commercial household aerosol insecticides against Aedes aegypti (Diptera: Culicidae) From Morelos, Mexico. J Med Entomol. 2017;55(2):417-22.
Nachaiwieng W, Yanola J, Chamnanya S, Lumjuan N, Somboon P. Efficacy of five commercial household insecticide aerosol sprays against pyrethroid resistant Aedes aegypti and Culex quinquefasciatus mosquitoes in Thailand. Pestic Biochem Physiol. 2021;178(11):104911.
Yoon J, An H, Kim N, Tak JH. Efficacy of seven commercial household aerosol insecticides and formulation-dependent toxicity against Asian tiger mosquito (Diptera: Culicidae). J Med Entomol. 2020;57(5):1560-6.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2022 วารสารควบคุมโรค
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารควบคุมโรค ถือว่าเป็นผลงานทางวิชาการหรือการวิจัย และวิเคราะห์ตลอดจนเป็นความเห็นส่วนตัวของผู้เขียน ไม่ใช่ความเห็นของกรมควบคุมโรค ประเทศไทย หรือกองบรรณาธิการแต่ประการใด ผู้เขียนจำต้องรับผิดชอบต่อบทความของตน
