การศึกษาผลเบื้องต้นของเหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากพืช ต่อยุงลายบ้านและยุงลายสวน
DOI:
https://doi.org/10.14456/dcj.2022.68คำสำคัญ:
หนอนตายหยาก, เนียง, น้อยหน่า, ยาสูบ, ยุงลายบ้าน ยุงลายสวน, เหยื่อพิษน้ำหวานบทคัดย่อ
การศึกษาผลของเหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากพืช ในการฆ่าตัวเต็มวัยยุงลายบ้านและยุงลายสวนครั้งนี้ เป็นการศึกษาในห้องปฏิบัติการ ใช้ยุงลายบ้านและยุงลายสวนระยะตัวเต็มวัย สายพันธุ์ห้องปฏิบัติการ เพศเมีย อายุ 2-5 วัน ทดสอบกับเหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากพืช 4 ชนิด ได้แก่ รากหนอนตายหยาก (Stemona curtisii Hook. f.) เมล็ดน้อยหน่า (Annona squamosal L.) เปลือกลูกเนียง (Archidendron jiringa (Jack) I.C. Nielsen) และใบยาสูบ (Nicotiana tabacum L.) ที่ระดับความเข้มข้น 1, 5, 10 และ 20% (v/v) ตามลำดับ ตรวจนับอัตราการตายที่ 24, 48 และ 72 ชั่วโมงหลังการทดสอบ ผลการศึกษาในยุงลายบ้าน พบว่าค่าเฉลี่ยอัตราการตายของยุงระหว่างเหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากพืชทั้ง 4 ชนิด ในแต่ละระดับความเข้มข้น มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.01) โดยเหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากพืชที่สามารถฆ่าตัวเต็มวัยยุงลายบ้านได้ดีที่สุด คือ เหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากรากหนอนตายหยากที่ระดับความเข้มข้น 10, 20% และเหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากเปลือกเนียงระดับความเข้มข้น 20% มีอัตราการตายร้อยละ 100 ที่ 72 ชั่วโมงหลังการทดสอบ ส่วนผลการศึกษาในยุงลายสวน พบว่า ค่าเฉลี่ยอัตราการตายของตัวเต็มวัยในยุงลายสวนระหว่างเหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากพืชทั้ง 4 ชนิด ในแต่ละระดับความเข้มข้น มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.01) เช่นกัน โดยเหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากพืชที่สามารถฆ่าตัวเต็มวัยยุงลายบ้านได้ดีที่สุด คือ เหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากรากหนอนตายหยากระดับความเข้มข้น 20% มีอัตราการตายร้อยละ 100 ที่ 72 ชั่วโมงหลังการทดสอบ ทั้งนี้เหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากรากหนอนตายหยากและเปลือกลูกเนียง ที่ระดับความเข้มข้น 20% สามารถฆ่าตัวเต็มวัยยุงลายบ้านและยุงลายสวนได้ดี จึงควรมีการศึกษาพัฒนารูปแบบและสูตรผสมของเหยื่อพิษน้ำหวานผสมสารสกัดจากพืชที่เหมาะสม มีประสิทธิภาพ และหาระดับความเข้มข้นของสารสกัดที่สามารถฆ่ายุงลายบ้านและยุงลายสวนได้มากกว่า 90% หลังการทดสอบที่ 24 ชั่วโมง เพื่อนำไปใช้กำจัดตัวเต็มวัยยุงลายบ้านและยุงลายสวนต่อไป
Downloads
เอกสารอ้างอิง
Strickman D, Kittayapong P. Dengue and its vectors in Thailand: introduction to the study and seasonal distribution of Aedes larvae. Am J Trop Med Hyg. 2002;67(3):247-59.
Platt KB, Linthicum KJ, Myint KS, Innis BL. Lerdthusnee K. Vaughn DW. Impact of dengue virus infection on feeding behavior of Aedes aegypti. Am J Trop Med Hyg. 1997;57(2):119–25.
Harrington R, Fleming RA, Woiwood IP. Climate Chang Impacts on Insect Management and Conservation in Temperate Regions: can they be predicted?. Agric For Entomol. 2001;3:233-40.
Aum-ong B, Ngampathom S, Srikaew M. Susceptibility of Aedes aegypti to insecticide and effect of synergist in Thailand. Thai Journal of Public Health. 1999;18:93-101. (in Thai)
Wirth MC, Georghiou GP. Selection and characterization of temephos resistance in a population of Aedes aegypti from Tortola, British Virgin Islands. J Am Mosq Control Assoc. 1999;15(3):315-20.
Braga IA, Lima JBP, Soares SS, Valle D. Aedes aegyptei resistance to temephos during 2001 in several municipalities in the states of Rio de Janeiro, Sergipe, and Alagoas, Brazil. Mem Inst Oswaldo Cruz, Rio de Janeiro. 2004;99(2):199-203.
Macoris Mde LG, Andrighetti MTM, Takaku L, Glasser CM, Garbeloto VC, Bracco JE. Resistance of Aedes aegypti from the state of São Paulo, Brazil, to organophosphates insecticides. Mem Inst Oswaldo Cruz. 2003;98(5):703-8.
Saelim V, Kankaew P, Sithiprasasna R. Temephos resistance by bottle and biochemical assays in Aedes aegypti in Thailand. Pattani Provincial Public Health Office, Muang District, Pattani, Thailand [Internet]. [cited 2020 Aug 11]. Available from: http://esa.confex.com/esa/2004/techprogram/paper_14849.htm
Chen CD, Nazni WA, Lee HL, Sofian-Azirun M. Susceptibility of Aedes aegypti and Aedes albopictus to temephos in four study sites in Kuala Lumpur City Center and Selangor State, Malaysia. Trop Biomed. 2005;22(2):207-16.
Lima EP, Paiva MH, de Araújo AP, da Silva EV, da Silva UM, de Oliveira LN, et al. Insecticide resistance in Aedes aegypti populations from Ceará, Brazil. Parasit Vectors. 2011;4(5):5.
Gan SJ, Leong YQ, bin Barhanuddin MFH, Wong ST, Wong SF, Mak JW, et al. Dengue fever and insecticide resistance in Aedes mosquitoes in Southeast Asia: a review. Parasites Vectors. 2021;14:315.
Xue RD, Kline DL, Ali A, Barnard DR. Application of boric acid baits to plant foliage for adult mosquito control. J Am Mosq Control Assoc. 2006;22(3):497-500.
Junnila A, Revay EE, Müller GC, Kravchenko V, Qualls WA, Xue RD, et al. Efficacy of attractive toxic sugar baits (ATSB) against Aedes albopictus with garlic oil encapsulated in beta-cyclodextrin as the active ingredient. Acta Trop. 2015;152:195-200.
Naranjo DP, Qualls WA, Müller GC, Samson DM, Roque D, Alimi T. Evaluation of boric acid sugar baits against Aedes albopictus (Diptera: Culicidae) in tropical environments. Parasitol Res. 2013;112(4):1583-7.
Müller GC, Kravchenko VD, Schlein Y. Decline of Anopheles sergentii and Aedes caspius populations following presentation of attractive toxic (spinosad) sugar bait stations in an oasis. J Am Mosq Control Assoc. 2008;24(1):147-9.
Fulcher A, Scott JM, Qualls WA, Müller GC, Xue RD. Attractive toxic sugar baits mixed with pyriproxyfen sprayed on plants against adult and larval Aedes albopictus (Diptera: Culicidae). J Med Entomol. 2014;51(4):896-9.
Phan-urai. Report on efficacy of Acorus calamus Linn. against Aedes agypti larvae. Bull Dept Med Sci. 1977;19(4),251-2. (in Thai)
Phan-urai. Report on bioanalysis of Stemona tuberosa root. Bull Dept Med Sci. 1977;19(3):145-55. (in Thai)
Institute of Medical Sciences. Herbs for preventing medical insects. Nonthaburi: Institute of Medical Sciences; 2003. (in Thai)
Tawatsin A, Thavara U, Techadumrongsin Y, Kongngamsuk W, Chompoosri C, Chansang J, et al. Research report on Development of herbal products to control mosquitoes, flies and cockroaches Development of herbal products to prevent mosquitoes, flies and cockroaches. Nonthaburi: Department of Medical Science, Ministry of Public Health; 2003. (in Thai)
Thavara U, Tawatsin A, Srithamrat R, Purotkanon P. Herbal Plants as Insecticides to Control Medical Entomology. Nonthaburi: Institute of Public Health Science, Ministry of Public Health; 2003. (in Thai)
Tawatsin A, Thavara U, Techadamrongsin Y, Chompoosri J, Kong-Ngamsuk W. Ovipositional deterrence, larvicidal and repellent effects of volatile oils extracted from turmeric (Curcuma longa L.) and galangal minor (Alpinia officinarum Hance) against four mosquito vectors (Diptera: Culicidae). Program and abstracts book. the Third International Congress of Vector Ecology, 16-21 September 2001, Barcelona, Spain.
Chokechaijaroenporn O. Boonyapraphatsara N. Kongchuensin S. Mosquito repellent activities of Ocimum volatile oils. Phytomedicine. 1994;1:135-9.
Zebitz CPW. Effect of some crude and azadirachtin-enriched neem (Azadirachta indica) seed kernel extracts on larvae of Aedes aegypti. Entomol Exp Appl. 1984;35:11-6.
Nantakonpreda N, Naisaen S, Tunruean K, Poolpreasert P, Srisayam M, Phothong D, et al. Larvicidal property of wood vinegar extract of of Annona souamosas seed against Aedes aegypti mosquito. PSRU Journal of Science and Technology. 2017;2(3):33-40. (in Thai)
National Institute of Health of Thailand. Efficacy of toxic substances to control flying or crawling insects, a case study of using toxic baits to control flies or cockroaches [Internet]. Nonthaburi; 2015 [cited 2018 May 16]. Available from: http://nih.dmsc.moph.go.th/login/showimgdetil.php?id=584 (in Thai)
Kinoshita A, Mori M. Total synthesis of (-) stemoamide using ruthenium catalyteenzyme metalysis reaction. J Org Chem. 1996;61(24):8356-7.
Koyanma H, Oda K. Structural and biological investigations of the Stemona alkaloids. J Chem Soc. 1970;125:268.
Wongthep H. The Study of Chemical Composition and Bioactive Substances in Archidendron jiringa bark. Bangkok: The Thailand Research Fund; 2012. (in Thai)
Stijugawan S, Attanon P, Suriyant S, Boonmanop S, Kerdsiri P. Growth and Yields of Derris elliptiga Benth. Planting at the Three Places. Thai Agricultural Research Journal. 2004:22(2);119-27. (in Thai)
Horma P, Chaimong K. Annona squamosa L. J Prapokklao Hosp Clin Med Educat Center. 2020:37(3);262-4. (in Thai)
Medthai. Tobacco, Twenty-seven properties and benefits of tobacco leaves [Internet]. [cited 2022 Nov 4]. Available from: https://medthai.com/ยาสูบ/ (in Thai)
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2022 วารสารควบคุมโรค
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารควบคุมโรค ถือว่าเป็นผลงานทางวิชาการหรือการวิจัย และวิเคราะห์ตลอดจนเป็นความเห็นส่วนตัวของผู้เขียน ไม่ใช่ความเห็นของกรมควบคุมโรค ประเทศไทย หรือกองบรรณาธิการแต่ประการใด ผู้เขียนจำต้องรับผิดชอบต่อบทความของตน
