กระบวนการและผลลัพธ์ในการกำกับจุดจำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ให้ปฏิบัติตามมาตรการเขตโซนนิ่งรอบสถานศึกษาในประเทศไทย

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการและผลลัพธ์ในการกำกับให้จุดจำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์รอบสถานศึกษาปฏิบัติตามมาตรการเขตโซนนิ่งรอบสถานศึกษาในประเทศไทย ผู้ให้ข้อมูล คือเจ้าหน้าที่ของรัฐและภาคประชาสังคมที่รับผิดชอบเรื่องการควบคุมการขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในพื้นที่ซึ่งได้จากการคัดเลือกตามคุณสมบัติ จำนวน 37 คน จาก 5 ภูมิภาคในประเทศไทย โดยทำการเก็บข้อมูลเดือนมกราคม–กรกฏาคม 2563 ด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกและวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการศึกษาที่สำคัญคือ กระบวนการกำหนดเขตโซนนิ่งรอบสถานศึกษาพื้นที่มีจุดเริ่มต้นการทำงานที่ระดับจังหวัดเหมือนกัน แต่การกำหนดองค์ประกอบในคณะทำงานและวิธีการทำงานแตกต่างกัน มีทั้งรูปแบบที่เปิดโอกาสให้สถานศึกษามีส่วนร่วมในการขีดเส้นรอบพื้นที่ตนเองและรูปแบบหน่วยงานระดับจังหวัดเป็นผู้กำหนดให้และโรงเรียนรับทราบภายหลัง จากข้อมูลที่ได้รับจาก 5 จังหวัด พบว่า หลังการประกาศใช้มาตรการเขตโซนนิ่งส่งผลให้สถานที่ขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์รอบสถานศึกษามีจำนวนลดลง เนื่องจากในเขตโซนนิ่งห้ามไม่ให้ใบอนุญาตแก่ผู้ประกอบการรายใหม่ มีเพียงร้านเดิมที่ได้รับใบอนุญาตเท่านั้นที่ยังสามารถจำหน่ายต่อได้ แต่กลับพบว่ายังคงมีนักเรียนจำนวนหนึ่งเข้าถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้อย่างไม่ยาก ซึ่งมาตรการโซนนิ่งอาจทำให้นักเรียนบางส่วนมีพฤติกรรมการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่เปลี่ยนแปลงไป