การประเมินประสิทธิภาพในห้องปฏิบัติการและภาคสนามของทรายเคลือบสาร ทีมีฟอสในการควบคุมลูกน้ำยุงลายบ้านพาหะนำโรคไข้เลือดออกสายพันธุ์ ต้านทานต่อสารเคมี
DOI:
https://doi.org/10.14456/dcj.2021.65คำสำคัญ:
ลูกน้ำยุงลายบ้าน, ต้านทานต่อสารเคมี, ทรายเคลือบทีมีฟอส, ประสิทธิภาพทางชีววิเคราะห์, คุณสมบัติทางเคมี, คุณสมบัติทางกายภาพบทคัดย่อ
การศึกษามีวัตถุประสงค์เพื่อทดสอบประสิทธิภาพทางชีววิเคราะห์ (bioefficacy assays) รวมถึงคุณสมบัติทางเคมี (chemical properties) และคุณสมบัติทางกายภาพ (physical properties) ของผลิตภัณฑ์ทรายเคลือบสารทีมีฟอส (temephos 1% w/w SG) ที่เก็บตัวอย่างผลิตภัณฑ์จาก จังหวัดจันทบุรี นครปฐม กาญจนบุรี และพิษณุโลก การทดสอบประสิทธิภาพทางชีววิเคราะห์ของทรายเคลือบทีมีฟอสทั้งทางห้องปฏิบัติการและภาคสนามต่อลูกน้ำยุงลายบ้าน (Aedes aegypti L.) ระยะที่ 3 ตอนปลาย ถึงระยะที่ 4 ตอนต้น จาก 4 จังหวัดที่เป็นพื้นที่เก็บตัวอย่างทราย เปรียบเทียบกับลูกน้ำยุงลายบ้านสายพันธุ์ห้องปฏิบัติการที่มีความไวต่อสารเคมี โดยการทดสอบความไวต่อสารทีมีฟอส ที่ความเข้มข้น 0.012 มิลลิกรัมต่อลิตร (WHO diagnostic concentration) พบว่าลูกน้ำทั้ง 4 จังหวัดมีความต้านทานต่อสารทีมีฟอส ลูกน้ำจากจันทบุรีและกาญจนบุรีมีความต้านทานในระดับสูง อัตราตายร้อยละ 13.5 และ 66.0 ตามลำดับ ลูกน้ำจากนครปฐมและพิษณุโลก มีความต้านทานระดับปานกลาง อัตราตายร้อยละ 88.0 และ 90.0 ตามลำดับ ผลทดสอบประสิทธิภาพทางชีววิเคราะห์ของทรายเคลือบทีมีฟอส 1% w/w ในห้องปฏิบัติการ พบว่าลูกน้ำจากทั้ง 4 จังหวัด มีอัตราตายร้อยละ 100 เช่นเดียวกับลูกน้ำจากห้องปฏิบัติการ สำหรับผลการทดสอบในภาคสนามลูกน้ำจากจันทบุรี กาญจนบุรี และพิษณุโลก มีอัตราตายต่ำร้อยละ 0-5 ในขณะที่ลูกน้ำจากนครปฐมมีอัตราตายร้อยละ 83.3 และลูกน้ำจากห้องปฏิบัติการมีอัตราตายร้อยละ 100 ในทุกจังหวัดยกเว้นทรายจากนครปฐมสามารถฆ่าลูกน้ำจากห้องปฏิบัติการได้ร้อยละ 93.3 การทดสอบคุณสมบัติทางเคมีโดยการวิเคราะห์ปริมาณสารทีมีฟอสในผลิตภัณฑ์ทรายกำจัดลูกน้ำของแต่ละจังหวัด ด้วยเทคนิค high performance liquid chromatography (HPLC) พบว่ามีเพียงทรายจากจันทบุรีที่ไม่ผ่านเกณฑ์ ส่วนคุณสมบัติทางกายภาพ โดยวิเคราะห์ขนาดของทรายที่ใช้เคลือบสารทีมีฟอส ด้วยวิธีการร่อนผ่านตะแกรงมาตรฐาน (sieve analysis) พบว่าทรายจาก 4 จังหวัดผ่านเกณฑ์ที่กำหนด ดังนั้น ผลิตภัณฑ์ทรายเคลือบทีมีฟอสจาก 4 จังหวัด สามารถฆ่าลูกน้ำจากห้องปฏิบัติการได้ดี แต่มีประสิทธิภาพต่ำในการฆ่าลูกน้ำจากธรรมชาติ จึงเป็นการยืนยันว่าลูกน้ำทั้ง 4 จังหวัดมีความต้านทานในระดับต่างๆ ต่อทรายเคลือบสารทีมีฟอส ดังนั้นจำเป็นต้องมีการปรับเปลี่ยนการควบคุมลูกน้ำยุงลายในพื้นที่ศึกษาด้วยวิธีอื่นแทนการใช้ทรายเคลือบทีมีฟอส รวมถึงควรมีการตรวจสอบความต้านทานต่อสารเคมีที่ใช้ในพื้นที่ของลูกน้ำและยุงตัวเต็มวัยเป็นประจำและต่อเนื่องจะช่วยให้การควบคุมยุงมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
Downloads
เอกสารอ้างอิง
Rawlins SC. Spatial distribution of insecticide resistance in Caribbean populations of Aedes aegypti and its significance. Rev Panam Salud Publica. 1998;4(4):243-51.
Sunthorntham P. Key factors influencing the effectiveness of dengue prevention by using temephos sand granules. FDA Journal. 2012;19(3):26-35.
Thadtong U, Glamseeda T, Ritthison W. Insecticide susceptibility status of Aedes aegypti larvae against temephos in Rayong Province. Office of Disease Prevention and Control Journal. 2015;6(1):50-7.
Resti R, Gusti F, Hasmiwati. Susceptibility status and acetylcholinesterase (AChE) enzyme activity on Aedes aegypti L. (Diptera: Culicidae) larvae against temephos. J Entomol Res. 2020:44(1):93-8.
World Health Organization (WHO). 2006. Pesticides and their application – For the control of vectors and pests of public health importance. 6th ed. Document WHO/CDS/NTD/WHOPES/GCDPP/2006.1.
Chareonviriyaphap T, Aum-aung B, Ratanatham S. Current insecticide resistance patterns in mosquito vectors in Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health 1999;30:184-94.
Chareonviriyaphap T, Bangs MJ, Suwonkerd W, Kongmee M, Corbel V, Ngoen-Klan R. Review of insecticide resistance and behavioral avoidance of vectors of human diseases in Thailand. Parasit Vectors. 2013;6:280-308.
Jirakanjanakit N, Saengtharatip S, Rongnoparut P, Duchon S, Bellec C, Yoksan S. Trend of temephos resistance in Aedes (Stegomyia) mosquitoes in Thailand during 2003-2005. Environ Entomol 2007;36(3):506-11.
World Health Organization (WHO). Vector resistance to pesticides: fifteenth report of the WHO Expert Committee on Vector Biology and Control. Geneva, Switzerland, 1992. p. 61.
Paeporn P, Supaphathom K, Sathantriphop S. Insecticide susceptibility of Aedes aegypti in different parts of Thailand, 2006-2010. J Vector Borne Dis. 2011;9:8-16.
Division of vector born disease. Summary of Dengue Fever Situation Report 2015-2017 [Internet]. [cited 2018 Dec 17]. Available form: http://www.thaivbd.org/dengue_history.php
World Health Organization (WHO). Instructions for determining the susceptibility or resistance of mosquito larvae to insecticides. Geneva: Switzerland; 1981.
World Health Organization (WHO). Test procedures for insecticide resistance monitoring in malaria vector mosquitoes. Global Malaria Programme, 2nd ed. Geneva: Switzerland; 2016.
Chemical control section. National Institute of Health. Department of Medical Sciences. Standard Operating Procedures (SOP 13-02-291) for bio efficacy of insecticides against Aedes aegypti larvae.
Abbott WS. A method for computing the effectiveness of an insecticide. J Am Mosq Control Assoc. 1925;3:302-3.
Henriet J, Martijn A, Povlsen HH, editors. Collaborative International Pesticides Analytical Council (CIPAC): 340/GR/M/3 Temephos granular. CIPAC Handbook C1. Cambridge. Heffers Printer. 1985: p.2233.
World Health Organization (WHO). Full specification for Temephos WHO/SIT/19.R4. Revised 10 December 1999 incorporating WHO/SIF/34.R3 and WHO/SIF/40.R1 (Superseded).
Arsarin B, Rammakot P, Ounavin V, Pama P, Phothimon S. Temephos resistance of Aedes aegypti larvae in the area covered by the Office of Disease Prevention and Control Region 8, Udon Thani. Disease Control Journal. 2019;45(4):431-8.
Tepnow W, Chaona N, Rithjeen D, Parnkrow S. Susceptibility to temephos, alphacypermethrin, deltamethrin, lamda-cyhalothrin and cypermethrin to Aedes aegypti in Buriram Province. DPC 9 J. 2018;24(2):17-25.
Bang YH, Tonn RJ. Evaluation of 1% Abate (OMS786) sand granules for the control of Aedes ageypti larvae in potable water. WHO/VBC/69 1969; 121: 10 pp.
Ya-umphan P, Sathantriphop S, Mukkhun P, Ritthison W, Paeporn P. Development of thermal fogging insecticide products for control of Aedes aegypti susceptible and resistant strains to insecticides, vector of dengue and Zika. Unpublished raw data 2020.
Bisset JA, Rodríguez MM, Piedra LA, Cruz M, Gutiérrez G, Ruiz A. Reversal of resistance to the larvicide temephos in an Aedes aegypti (Diptera: Culicidae) laboratory strain from Cuba. J Med Entomol. 2020;57(3):801-6.
Pankeaw K, Sinakom B, Aumaung B. Field studies on efficiency of temephos, diflubenzuron and Bacillus thuringiensis var. israelensis (Bti) against Aedes aegypti (L.). Lanna Public Health J. 2020;16(1):32-45.
Marcombe S, Chonephetsarath S, Thammavong P, Brey PT. Alternative insecticides for larval control of the dengue vector Aedes aegypti in Lao PDR: insecticide resistance and semi-field trial study. Parasit Vectors. 2018;11(1):616.
Ya-ooup K, Kulhong B, Soonchan P. Efficacy of fishes for control Aedes aegypti larvae. Journal of the Office of DPC 7 Khon Kaen. 2015;22(1):49-55.
Digma JR, Sumalde AC, Salibay CC. Laboratory evaluation of predation of Toxorhynchites amboinensis (Diptera:Culicidae) on three mosquito vectors of arboviruses in the Philippines. Bio Control. 2019;137:104009.
Bellinato DF, Viana-Medeiros PF, Araújo SC, Martins AJ, Lima JB, Valle D. Resistance status to the insecticides temephos, deltamethrin, and diflubenzuron in Brazilian Aedes aegypti populations. Biomed Res Int. 2016:8603263. doi: 10.1155/2016/8603263.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารควบคุมโรค ถือว่าเป็นผลงานทางวิชาการหรือการวิจัย และวิเคราะห์ตลอดจนเป็นความเห็นส่วนตัวของผู้เขียน ไม่ใช่ความเห็นของกรมควบคุมโรค ประเทศไทย หรือกองบรรณาธิการแต่ประการใด ผู้เขียนจำต้องรับผิดชอบต่อบทความของตน
