รูปแบบการป้องกันควบคุมโรคในโรงเรียน โดยกระบวนการมีส่วนร่วมของโรงเรียนประถมศึกษา เขตสุขภาพที่ 3

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบการป้องกันควบคุมโรคในโรงเรียนโดยกระบวนการมีส่วนร่วมของโรงเรียนประถมศึกษา เขตสุขภาพที่ 3 ประชากรที่ศึกษา คือ โรงเรียนที่สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา ในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 3 ได้แก่ จังหวัดกำแพงเพชร นครสวรรค์ พิจิตร อุทัยธานีและชัยนาท รวม 10 เขต จำนวนทั้งสิ้น 355 โรงเรียนผู้ร่วมดำเนินการในพื้นที่เลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย ผู้บริหารโรงเรียนครู สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา สำนักงานศึกษาธิการจังหวัด เจ้าหน้าที่สาธารณสุขสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 3 นครสวรรค์ รวม 343 คนแบ่งการศึกษาเป็น 2 ขั้นตอน คือ 1) ศึกษาสภาพปัญหาโรคติดต่อในโรงเรียน โดยการสำรวจแบบภาคตัดขวาง (cross-sectional study) 2) ศึกษารูปแบบการดำเนินงานป้องกันควบคุมโรคในโรงเรียน โดยการศึกษาเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (PAR) เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม การสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม การประชุมระดมสมองข้อมูลเชิงปริมาณวิเคราะห์โดยใช้การแจกแจงความถี่และร้อยละ ส่วนข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการศึกษา พบว่าโรคติดต่อที่พบบ่อยในโรงเรียนได้แก่ ไข้หวัด (ร้อยละ 46.41) มือ เท้า ปาก (ร้อยละ 29.28) และไข้เลือดออก (ร้อยละ 17.45) เมื่อเกิดโรคติดต่อในโรงเรียน โรงเรียนดำเนินการควบคุมโรค โดยสอบถามเจ้าหน้าที่สาธารณสุข (ร้อยละ 44.60) ค้นหาความรู้ทางอินเทอร์เน็ต (ร้อยละ 31.78) และปฏิบัติจากคู่มือฯ (ร้อยละ12.54) ในส่วนของความเพียงพอของอุปกรณ์ต่อการควบคุมโรค พบว่า ร้อยละ 60.06 ของโรงเรียนมีงบประมาณ วัสดุ อุปกรณ์ไม่เพียงพอต่อการควบคุมโรค กิจกรรมการป้องกันควบคุมโรคในโรงเรียนไม่เป็นรูปธรรมชัดเจน นโยบายการดำเนินงานส่วนใหญ่เน้นกิจกรรมโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพมากกว่าการควบคุมป้องกันไม่ให้เกิดโรคในโรงเรียน หลังดำเนินการประชุมระดมสมอง แลกเปลี่ยนเรียนรู้และประชุมกลุ่มเพื่อศึกษารูปแบบการป้องกันควบคุมโรคในโรงเรียนโดยกระบวนการมีส่วนร่วมของโรงเรียนประถมศึกษาได้รูปแบบการป้องกันควบคุมโรคในโรงเรียนที่มีประสิทธิภาพ ประกอบด้วย3 ยุทธศาสตร์ คือ 1) บูรณาการการดำเนินงาน 2) การมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง ดำเนินงานในรูปของคณะกรรมการ โดยคณะกรรมการโรงเรียนป้องกันควบคุมโรคที่เหมาะสมประกอบด้วย ตัวแทนจากภาคส่วนต่าง ๆ ทั้งในชุมชนและโรงเรียนที่มีบทบาทในการขับเคลื่อนการเฝ้าระวัง ป้องกันควบคุมโรค ได้แก่ ผู้บริหารโรงเรียน ตัวแทนครู ผู้นำชุมชน ตัวแทนผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่สาธารณสุข อาสาสมัครสาธารณสุข และตัวแทนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) 3) บริหารจัดการอย่างมีประสิทธิภาพมีการจัดโครงสร้างองค์กรให้ยืดหยุ่นและพร้อมรับต่อสถานการณ์โดยคัดเลือกทีมงานที่เหมาะสมกับการดำเนินงานเฝ้าระวัง ป้องกันควบคุมโรคที่มีประสิทธิภาพ มีการวางแผน การสั่งการ การมอบหมายงาน และการติดตามผลการดำเนินงานที่ชัดเจน รวมถึงควบคุมการดำเนินงานตามแผนการเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรค ด้วยวงจรคุณภาพโดยการวางแผน นำไปสู่การปฏิบัติ ตรวจสอบประเมินผลและแก้ไขปรับปรุง (Plan Do Check Act) มีองค์ประกอบการดำเนินงาน 7 ด้านได้แก่ 1 มีนโยบาย 2 มีการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ 3 สร้างพัฒนาการมีส่วนร่วม 4 มีสิ่งแวดล้อมที่ดีต่อสุขภาพ 5 มีการส่งเสริมความตระหนักและฉลาดรอบรู้ 6 มีการดำเนินงานอย่างต่อเนื่องและ 7 มีการประเมินผลสัมฤทธิ์ซึ่งรูปแบบการป้องกันควบคุมโรคในโรงเรียน โดยกระบวนการมีส่วนร่วมนี้สามารถนำไปปรับใช้กับโรงเรียนประถมศึกษาในพื้นที่อื่นๆได้ ตามบริบทและความเหมาะสมของการดำเนินงาน