การจัดการระบบสุขภาพชุมชนชายแดนไทย-ลาว กรณีศึกษาบริเวณชุมชนที่มีจุดผ่อนปรน อำเภอเวียงแก่น จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการจัดการระบบสุขภาพชุมชนชายแดนไทย-ลาวในชุมชนที่มีจุดผ่อนปรน อำเภอเวียงแก่น จังหวัดเชียงราย ประชากรที่ศึกษา จากการสุ่มแบบง่ายจากประชากรประเทศไทยในหมู่บ้านที่ตั้งบริเวณจุดผ่อนปรน 206 คน และ ประเทศลาว 305 คน เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบสอบถามและการเก็บข้อมูลโดยสัมภาษณ์เชิงลึกกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและผู้ที่เกี่ยวข้องบริเวณจุดผ่อนปรน สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์คือร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานและการวิเคราะห์แก่นโครงเรื่อง (thematic analysis) และสอบทานแบบสามเส้า (triangulation)ระยะเวลาที่ศึกษาเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2561 ถึง กันยายน พ.ศ. 2562 ผลการศึกษา : ฝั่งไทยส่วนใหญ่เพศหญิงร้อยละ 60.7 สมรสร้อยละ 70.4 การศึกษาประถมศึกษาร้อยละ 68.9 อาชีพเกษตรกรร้อยละ 44.7 และฝั่งลาวร้อยละ 54.4 เป็นชาย สมรสร้อยละ 86.2 การศึกษาประถมศึกษาร้อยละ 30.5 อาชีพเกษตรกรร้อยละ 28.2 คนไทยเข้าถึงบริการด้านสุขภาพโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลร้อยละ 62.1 และในโรงพยาบาลชุมชนร้อยละ 17.5 คนลาวรับบริการรักษาพยาบาลที่โรงหมอแขวงบ่อแก้วร้อยละ 44.3 และโรงหมอเมืองห้วยทรายร้อยละ 40.6 เหตุผลเชื่อถือการรักษาของแพทย์ การข้ามพรมแดน สะดวก ง่ายดาย ส่วนใหญ่ซื้อยาจากร้านค้าชุมชน คนไทยร้อยละ 56.5 และคนลาวร้อยละ 89.5 เมื่อมีการเจ็บป่วยส่วนใหญ่เข้ารับบริการของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลร้อยละ 79.2 การมีส่วนร่วมในการจัดทำกฎระเบียบชุมชนกรณีคนลาวข้ามมาอาศัยในชุมชนต้องแจ้งผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุข การสร้างอาสาสมัครเฝ้าระวังคัดกรองโรคบริเวณจุดผ่อนปรนโดย ผู้นำชุมชน ประชาชน แกนนำ กลุ่มคิวเรือรับจ้าง กลุ่มขับรถรับจ้าง ได้ร่วมพัฒนาความรู้และสร้างแบบคัดกรองส่งต่อผู้ป่วยที่ข้ามมารักษาพยาบาลฝั่งไทยโดยเป็นบทบาทหน้าที่ของอาสาสมัครรักษาดินแดน ตำรวจตรวจคนเข้าเมืองและหน่วยงานความมั่นคงในพื้นที่ คัดกรองแล้วส่งต่อให้โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลและโรงพยาบาลเวียงแก่นส่งผลให้ติดตามผู้ป่วยได้อย่างรวดเร็วและสามารถคัดกรองเฝ้าระวังโรคติดต่อได้ในเบื้องต้นเพื่อป้องกันการแพร่ระบาดของโรคติดต่อในชุมชน สรุปผล ชุมชนมีระบบในการเฝ้าระวังคัดกรองผู้ที่สงสัยเดินทางเข้าออกช่องทางดังกล่าวได้อย่างรวดเร็ว ทันท่วงที มีความเข้มแข็ง สร้างกฎระเบียบในชุมชนจัดการเฝ้าระวังป้องกันโรค จนทำให้ชุมชนปราศจากโรคนำไปสู่การผลักดันเชิงนโยบายในระดับพื้นที่และระดับกระทรวงให้เกิดแนวปฏิบัติในการเฝ้าระวังคัดกรองโรคในบริเวณจุดผ่อนปรน