ปัจจัยเสี่ยงที่มีอิทธิพลต่ออัตราการเสียชีวิตในผู้ป่วยวัณโรค โรงพยาบาลบางละมุง ในปีงบประมาณ 2559-2561

บทคัดย่อ

วัณโรคเป็น 1 ใน 10 อันดับแรกของสาเหตุการตายของโลก และของประเทศไทย อัตราการเสียชีวิตของผู้ป่วยวัณโรค ในอำเภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี พบสูงถึงร้อยละ 10 การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเสียชีวิตของผู้ป่วยวัณโรค ซึ่งขึ้นทะเบียนรักษา ณ โรงพยาบาลบางละมุง เป็นการศึกษาวิจัยเชิงวิเคราะห์ย้อนหลังในรูปแบบ unmatched case-control studies กลุ่มตัวอย่างคือ ผู้ป่วยวัณโรครายใหม่หรือกลับเป็นซ้ำที่ขึ้นทะเบียนรักษาวัณโรคในปีงบประมาณ 2559-2561 โดยกลุ่มศึกษาคือผู้ป่วยวัณโรคทั้งหมดที่เสียชีวิตระหว่างการรักษาด้วยสาเหตุความรุนแรงของวัณโรค ภาวะแทรกซ้อนจากการรักษา ภาวะติดเชื้อแบคทีเรีย หรือโรคร่วมของผู้ป่วย จำนวน 127 ราย กลุ่มควบคุมคือ ผู้ป่วยวัณโรคที่ไม่เสียชีวิตระหว่างการรักษาและรักษาสำเร็จ จำนวน 254 ราย โดยใช้วิธีการสุ่มตัวอย่างแบบมีระบบ วิเคราะห์ความสัมพันธ์ของตัวแปร คำนวณค่า odd ratio จาก logistic regression model และกำหนดนัยสำคัญทางสถิติที่ p<0.05 ผลการศึกษาจากการวิเคราะห์โดย multivariate analysis พบว่า ปัจจัยต่อการเสียชีวิตระหว่างการรักษาวัณโรค ได้แก่ ผู้ป่วยวัณโรคที่มีอายุ ≥65 ปี (OR 3.32, p 0.007) มีอาการมานาน 30 วัน ขึ้นไป ก่อนรับการรักษา (OR 5.30, p<0.001) เป็นวัณโรคชนิดแพร่กระจาย (OR 3.34, p 0.018) มาด้วยอาการหอบเหนื่อย (OR 5.53, p<0.001) มีภาวะติดเชื้อ HIV (OR 2.57, p 0.005) และมีค่าอัลบูมินในเลือดต่ำ (OR 4.75, p<0.001) ดังนั้นกลุ่มผู้ป่วยสูงอายุ ผู้ป่วย HIV เป็นวัณโรคชนิดแพร่กระจาย มาด้วยอาการหอบเหนื่อย มีค่าอัลบูมินในเลือดต่ำ ควรได้รับการตรวจติดตามอย่างใกล้ชิด และได้รับการแก้ไขผลเลือดที่ผิดปกติ การเริ่มยาต้านไวรัสโดยเร็วในผู้ป่วย HIV รวมถึงให้ความรู้กับประชาชนถึงอาการผิดปกติที่ควรมาพบแพทย์ เพื่อลดความล่าช้าในการวินิจฉัยรักษา และลดอัตราการเสียชีวิตจากวัณโรค