การดื้อต่อสารทีมีฟอสของลูกน้ำยุงลายบ้าน ในพื้นที่สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวัดอุดรธานี
DOI:
https://doi.org/10.14456/dcj.2019.40คำสำคัญ:
อัตราการดื้อ, สารทีมีฟอส, ลูกน้ำยุงลายบ้านบทคัดย่อ
การศึกษามีวัตถุประสงค์เพื่อทดสอบการดื้อต่อสารทีมีฟอสของลูกน้ำยุงลายบ้านใน 7 จังหวัดพื้นที่สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวัดอุดรธานี ดำเนินการช่วงเดือนกรกฎาคม-กันยายน 2561 เลือกตัวแทนลูกน้ำยุงลายบ้าน 1 หมู่บ้านต่อจังหวัด โดยสุ่มอย่างง่าย เก็บลูกน้ำยุงลายบ้านมาพักเลี้ยงไว้ให้แข็งแรงอยู่ในสภาพปกติ ใช้ลูกน้ำระยะ 3 ตอนปลาย ถึงระยะ 4 ตอนต้น ทดสอบที่ระดับความเข้มข้นระหว่าง 0.0015–0.048 mg/L ตามวิธีขององค์การอนามัยโลก วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติร้อยละ หาค่า LC50 ด้วยสถิติ probit regression และคำนวณอัตราการดื้อ (RR) ผลการศึกษาพบว่า ลูกน้ำยุงลายบ้านห้องปฏิบัติการ (Bora Bora) ที่ระดับความเข้มข้น 0.0015–0.048 mg/L อัตราตายร้อยละ 13-100 และพบอัตราตายร้อยละ 100 ที่ความเข้มข้น 0.012 mg/L ขึ้นไป โดยมีค่า LC50 เท่ากับ 0.003 mg/L ลูกน้ำยุงลายบ้านในพื้นที่ระดับความเข้มข้น 0.006–0.048 mg/L พบอัตราตายร้อยละ 0–100 มีค่า LC50 ระหว่าง 0.011-0.037 mg/L และมีอัตราการดื้อต่อสารทีมีฟอสระหว่าง 3.67-12.33 เท่า สรุปลูกน้ำยุงลายบ้านจังหวัดบึงกาฬมีการดื้อสูง ลูกน้ำยุงลายบ้าน จังหวัดนครพนม เลย สกลนคร หนองคายและอุดรธานี มีการดื้อปานกลาง และลูกน้ำยุงลายบ้านจังหวัดหนองบัวลำภูมีความไว จากผลการศึกษาบ่งชี้ว่า ลูกน้ำยุงลายบ้านมีการดื้อที่แตกต่างกัน ดังนั้นการใช้สารทีมีฟอสในแต่ละพื้นที่ ควรนำผลการดื้อมาประกอบในการตัดสินใจให้เหมาะสม ทั้งขนาดความเข้มข้น ระยะเวลาที่สามารถควบคุมกำจัดลูกน้ำยุงลายได้ กล่าวคือ พื้นที่ที่มีอัตราการดื้อสูงกว่า ย่อมมีระยะเวลาควบคุมกำจัดลูกน้ำยุงลายได้สั้นกว่า ควรใช้ตามความจำเป็นเพื่อชะลอระยะเวลาการดื้อของลูกน้ำยุงลายบ้าน และควรมีการเฝ้าระวังการดื้อเป็นระยะ ๆ
Downloads
เอกสารอ้างอิง
2. Saengtharatip S. Aedes aegypti-vector of dengue fever. In: Saengtharatip S, editor. Miscellaneous articles on dengue fever. Nonthaburi: Dengue Fever Control Office, Department of Communicable Disease Control, Ministry of Public Health; 2001. p. 30-4.
3.Saengtharatip S. Insecticides. In: Saengtharatip S, editor. Miscellaneous articles on dengue fever. Nonthaburi: Dengue Fever Control Office, Department of Communicable Disease Control, Ministry of Public Health; 2001. p. 89-97.
4. Pant CP, Self LS. Vector ecology and bionomics. In: Thongcharoen P, editor. Monograph on dengue/dengue haemorraghic fever. New Delhi: WHO Regional Office for South-East Asia; 1993. p. 121-38.
5. World Health Organization. Monitoring and managing insecticide resistance in Aedes mosquito populations. Interim guidance for entomologists. Geneva: World Health Organization; 2016.
6. World Health Organization. Guidelines for laboratory and field testing of mosquito larvicides [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2005 [cited 2018 Jan 4]. 39 p. Available from: https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/69101/1/WHO_CDS_WHOPES_GCDPP_2005.13.pdf
7. Sailugkum S, Kaewhanam J, Kunpakdee P, Laknamthiang S. The sensitivity of Aedes aegypti larvae to the concentration of temephos 0.02 mg/L Loei and Nongbualumphu Province, 2014. Journal of The Office of ODPC 7 Khon Kaen 2016;23:38-45.
8. Ya-oup K, Pimbueng A, Kulhong B, Soonchan P. Insecticides susceptible of Aedes aegypti in area responsibility of Office of Disease Prevention and Control 6 Khon Kaen, 2009. Journal of The Office of ODPC 6 Khon Kaen 2011;18:1-9.
9. Sessomboon P, Phothimol S. Susceptibility test of Aedes aegypti larvae to temephos, in Udon Thani Province, 2007. Journal of The Office of ODPC 6 Khon Kaen 2008;15:67-72.
10. Laithaveewat L, Ya-oup K, Phusub Y, Limviroj W. Study to determine temephos resistance of Aedes aegypti larvae in the upper northeast of Thailand, 2006. Journal of Vector Borne Disease 2010;7:19-20.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารควบคุมโรค ถือว่าเป็นผลงานทางวิชาการหรือการวิจัย และวิเคราะห์ตลอดจนเป็นความเห็นส่วนตัวของผู้เขียน ไม่ใช่ความเห็นของกรมควบคุมโรค ประเทศไทย หรือกองบรรณาธิการแต่ประการใด ผู้เขียนจำต้องรับผิดชอบต่อบทความของตน
