โครงการต้นแบบการป้องกันโรคไข้หวัดนกจากไก่เป็ดพื้นบ้าน เพื่อประยุกต์ใช้ในพื้นที่กันชนของระบบคอมพาร์ทเมนต์ทาไลเซซัน

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาต้นแบบการป้องกันไข้หวัดนกจากการเลี้ยงไก่เป็ดพื้นบ้านแบบมีส่วนร่วมของชุมชนในพื้นที่กันชน (Buffer zone) ของระบบคอมพาร์ทเมนต์ทาไลเซชั่น (Compartmentalisation) แบ่งกลุ่มตัวอย่างในการศึกษาเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมในพื้นที่จังหวัดกาญจนบุรีและสุพรรณบุรี เริ่มดำเนินการตั้งแต่สิงหาคม 2549 ถึง สิงหาคม 2550 เก็บข้อมูลก่อนและหลังศึกษาเกี่ยวกับความรู้ พฤติกรรมป้องกันตนเอง การเฝ้าระวังและควบคุมโรค ในกลุ่มแกนนำชุมชน ประชาชน นักเรียน และตรวจหาเชื้อจากมูลไก่และเป็ดพื้นบ้าน โดยนำกระบวนการกลุ่มเทคนิค Future Search Conference ประยุกต์ใช้จัดกระบวนการเรียนรู้ในกลุ่มแกนนำชุมชนและกลุ่มแกนนำครูโรงเรียน ผลการศึกษาพบว่ากลุ่มแกนนำชุมชนขับเคลื่อนมาตรการดูแลป้องกันไข้หวัดนกในชุมชนอย่างต่อเนื่องใน 6 มาตรการ คือ มาตรการเลี้ยงสัตว์ปีก การควบคุมจำนวนสัตว์ปีก การเคลื่อนย้ายสัตว์ปีก การรายงานสัตว์ปีกป่วยตาย การบังคับทางสังคม และมาตรการรายงานผู้ป่วย เกษตรกรผู้เลี้ยงไก่เริ่มปรับระบบการเลี้ยงให้ไก่อยู่ในบริเวณบ้าน แกนนำชุมชนและเกษตรกรผู้เลี้ยงไก่พื้นบ้าน มีระบบการจัดการร่วมกันในการป้องกันไข้หวัดนก โดยสำรวจขึ้นทะเบียนสัตว์ปีก จดบันทึกหน้าเล้า รายงานสัตปีกป่วยตาย ปรับระบบการเลี้ยงโดยใช้ตาข่ายล้อมบริเวณที่เลี้ยงไก่ จัดตั้งกลุ่มผู้เลี้ยงไก่ชนและกลุ่มผู้เลี้ยงไก่พื้นเมือง จัดระบบข้อมูลไข้หวัดในชุมชน จัดทำข่าวสารไข้หวัดนกให้อาสาสมัครอย่างต่อเนื่อง มีศูนย์ข้อมูลข่าวสารไข้หวัดนกในตำบลโดยองค์การบริหารส่วนตำบลเป็นฐาน มีหลักสูตรท้องถิ่นไข้หวัดนกในโรงเรียนและหลักสูตรการเลี้ยงไก่พื้นบ้าน และมีการรวบรวมข้อมูลภูมิปัญญาสมุนไพรน่ารู้ของครูการศึกษานอกโรงเรียน ซึ่งในพื้นที่กลุ่มควบคุมไม่มีการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว มีการประเมินผลก่อนและหลังการทำกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม พบว่าในกลุ่มแกนนำชุมชนมีความรู้ความเข้าใจไข้หวัดนก มีพฤติกรรมป้องกันตนเอง มีการเฝ้าระวังและดำเนินการควบคุมโรคในระดับสูง ประชาชนมีความรู้ความเข้าใจพฤติกรรมป้องกันตนเองและการมีส่วนร่วมดำเนินงานในระดับดี และมีการเลี้ยงสัตว์ปีกอย่างถูกต้องมากกว่าก่อนการทดลอง นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจ และพฤติกรรมการป้องกันตนเองดีกว่าก่อนการทดลองอย่างมีนัยสำคัญ ผลการตรวจเชื้อไวรัส H5N1 ก่อนและหลังทดลองไม่พบเชื้อไข้หวัดนก ผลการศึกษาชี้ให้เห็นว่าการสร้างกระบวนเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมเป็นวิธีการที่จะช่วยให้แกนนำชุมชนและเกษตรกรผู้เลี้ยงเข้ามามีส่วนร่วมดำเนินงานป้องกันควบคุมโรคไข้หวัดนก โดยเริ่มทำให้แกนนำชุมชนมีเป้าหมายร่วมกัน มีแผนปฏิบัติและทำความเข้าใจขั้นตอนการปฏิบัติร่วมกัน สนับสนุนการเรียนรู้ด้วยกระบวนการกลุ่ม และติดตามผลเพื่อกระตุ้นเตือนและเติมเต็มความรู้เป็นสิ่งสำคัญของการสร้างกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม รูปแบบนี้จึงเป็นทางเลือกหนึ่งนำสู่การประยุกต์ เพื่อให้เกิดความปลอดภัยทางชีวภาพของฟาร์มสัตว์ปีกและพื้นที่กันชนของระบบคอมพาร์ทเมนต์ทาไลเซซั่น