การประเมินผลการป้องกันควบคุมโรคไข้หวัดนกในชุมชน ปี พ.ศ. 2548

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินความรู้ ทัศนคติ การปฏิบัติตนในการป้องกันไข้หวัดนก การรับรู้สื่อชนิดต่างๆ ลักษณะการเลี้ยงสัตว์ปีกของประชาชนและการมีส่วนร่วมของอาสาสมัครสาธารณสุขในการเฝ้าระวังโรคไข้หวัดนกในพื้นที่พบเชื้อและไม่พบเชื้อ H5N1 ในสัตว์ปีก โดยเป็นการศึกษาเชิงสำรวจเปรียบเทียบเก็บข้อมูลประชาชนกลุ่มละ 30 หมู่บ้านต่อ 1 เขต (12 เขต) รวม 8,958 คน ข้อมูลผู้เลี้ยงสัตว์ปีก 3,068 คน และอาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้านละ 3-5 คน รวม 3,106 คน พบว่า ประชาชนมีความรู้โรคไข้หวัดนกในระดับดี แต่ยังมีความรู้บางเรื่องไม่ถูกต้อง ได้แก่ ไข้หวัดนกเป็นโรคที่เกิดจากไก่อย่างเดียว ร้อยละ 36.0 การกำจัด สัตว์ปีกป่วยตายไม่จำเป็นต้องใส่ถุงมือยางหรือถุงพลาสติก ร้อยละ34.8 และมูลของสัตว์ปีกไม่มีเชื้อไข้หวัดนก ร้อยละ 52.8 ทัศนคติและการปฏิบัติตนในภาพรวมอยู่ระดับปานกลาง อย่างไรก็ตาม มีทัศนคติบางเรื่องที่ไม่เอื้อต่อการป้องกัน โรค ได้แก่ การล้างมือฟอกสบู่บ่อยๆ หลังการสัมผัสสัตว์ปีกเป็นเรื่องยาก ร้อยละ 51.6 และการปฏิบัติตนที่เสี่ยงต่อการติดโรค ได้แก่ การไม่ล้างมือฟอกสบู่หลังจับสัตว์ปีก ร้อยละ 40.1 เมื่อเปรียบเทียบความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมของประชาชนในพื้นที่พบเชื้อและไม่พบเชื้อ H5N1 พบว่า ความรู้เรื่องโรคไม่แตกต่างกัน แต่ประชาชนในพื้นที่เคยพบเชื้อมีทัศนคติที่เอื้อต่อการป้องกันโรคมากกว่าพื้นที่ไม่พบเชื้อ (p 0.05) ส่วนการปฏิบัติตนนั้น พื้นที่ไม่พบเชื้อมีพฤติกรรมป้องกันโรคดีกว่าพื้นที่พบเชื้อ (p 0.05) สำหรับการรับรู้ข่าวสารโรคไข้หวัดนก ส่วนใหญ่รับรู้จากสื่อโทรทัศน์ ร้อยละ 66.1 เจ้าหน้าที่สาธารณสุข ร้อยละ 7.4 อสม. ร้อยละ 6.0 ส่วนลักษณะการเลี้ยงสัตว์ปีก พบไก่พื้นเมือง ไก่ชน และเป็ด ส่วนใหญ่เลี้ยงแบบปล่อย ร้อยละ 74.3 ร้อยละ 52.0 และ ร้อยละ 63.2 ตามลำดับ โดยพื้นที่เคยพบเชื้อมีการเลี้ยงแบบปล่อยน้อยกว่าพื้นที่ไม่พบเชื้อ (p 0.05) ด้านความรู้ของ อสม. ส่วนใหญ่อยู่ในระดับดี แต่มีบางเรื่องที่ยังเข้าใจไม่ถูกต้อง ได้แก่ ไก่ชนหากไม่ป่วย สามารถดูดเสมหะให้ไก่ได้โดยไม่เสี่ยงต่อการติดเชื้อไข้หวัดนก ร้อยละ 39.0 การนำไก่ที่เริ่มป่วยตายมาเชือดทำอาหาร ไม่เสี่ยงต่อการติดเชื้อไข้หวัดนก ร้อยละ 30.3 การเล่นคลุกคลีบริเวณพื้นดินที่เลี้ยงสัตว์ปีกไม่ทำให้เด็กเสี่ยงต่อการติดเชื้อไข้หวัดนก ร้อยละ 36.6 อสม. ในพื้นที่พบเชื้อมีกิจกรรมการเฝ้าระวังและได้รับแรงสนับสนุนทางสังคมในการควบคุมโรคมากกว่าพื้นที่ไม่พบเชื้อ (p 0.05) ปัจจัยที่ยังได้รับแรงสนับสนุนไม่เต็มที่คือ สิ่งสนับสนุนเพื่อการทำงานควบคุมโรค เช่น ถุงมือ ผ้าปิดจมูก ปาก ร้อยละ 60.8 ทั้งนี้ อสม. ส่วนใหญ่มีส่วนในการให้ความรู้แก่เพื่อนบ้านสำรวจ และสังเกตสัตว์ปีกป่วย แต่มีส่วนร่วมไม่มากในการทำลายสัตว์ปีก ร้อยละ 28.1 และการสังเกตอาการผู้ที่มีอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ในหมู่บ้านมีเพียง ร้อยละ 69.3 จึงมีความจำเป็นที่ต้องเร่งถ่ายทอดความรู้ สนับสนุนการพัฒนาชุมชนและ อสม.ให้มีส่วนร่วมสร้างการเปลี่ยนแปลงทัศนคติและการปฏิบัติตนเพื่อการป้องกันโรคไข้หวัดนกของประเทศไทย