ประสิทธิผลการรักษาผู้ป่วยวัณโรคด้วยระบบยาระยะสั้นภายใต้การสังเกตโดยตรง (DOTS) ในอำเภอสายบุรี จังหวัดปัตตานี ในแผนพัฒนาสาธารณสุขแห่งชาติ ฉบับที่ 9 ปี 2545-2549

บทคัดย่อ

วัณโรคเป็นโรคติดต่อที่กำลังกลับมาเป็นปัญหาสาธารณสุขสำคัญของประเทศอีก โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชสายบุรีได้ให้การรักษาผู้ป่วยวัณโรคด้วยกลยุทธ์ DOTS ในแผนสาธารณสุขแห่งชาติฉบับที่ 9 ปี 2545-2549 การวิจัยครั้งนี้จึงมุ่งศึกษาแนวโน้มการค้นพบผู้ป่วยวัณโรคเสมหะบวกรายใหม่ แนวโน้มลักษณะของผู้ป่วยวัณโรคเสมหะบวกและแนวโน้มผลการรักษาของผู้ป่วยวัณโรคเสมหะบวก โดยใช้กลวิธีการกำกับการรักษาโดยตรง (DOTS) และใช้วิธีการศึกษาเชิงพรรณนาด้วยการเก็บข้อมูลย้อนหลังของผู้ป่วยวัณโรคเสมหะบวกทุกรายในปีงบประมาณ 2545-2549 ที่กำกับการรับประทานยาโดยสมาชิกในครอบครัว ผลการศึกษาพบว่า อัตราป่วยต่อประชากร 1 แสนมีแนวโน้มสูงขึ้นตามลำดับ จาก 31.30, 50.28, 60.87, 34.10 และ 61.81 พบผู้ป่วยเป็นเพศชายมากกว่าเพศหญิงโดยอยู่ในกลุ่มผู้สูงอายุส่วนใหญ่ มีแนวโน้มมากขึ้นในวัยทำงานและวัยหนุ่มสาว ผลเสมหะกลับเป็นลบเมื่อสิ้นสุดการรักษาระยะเข้มข้นมีแนวโน้มดีขึ้นตามลำดับร้อยละ 73.68, 70.96, 81.57, 81.48 และ 79.48 อัตราความสำเร็จการรักษามีแนวโน้มดีขึ้นตามลำดับร้อยละ 52.63, 67.73, 78.94, 77.77 และ 76.91 แต่พบว่าอัตราความสำเร็จดังกล่าวยังต่ำกว่าเป้าหมายของแผนงานวัณโรคแห่งชาติ ที่กำหนดไว้ร้อยละ 85 ขึ้นไป สาเหตุมาจากผลกระทบจากการก่อความไม่สงบในพื้นที่มีความรุนแรงสูงมากขึ้น ทำให้เจ้าหน้าที่สาธารณสุขและผู้ป่วยมีปัญหาการให้และรับบริการ ส่งผลกระทบต่ออัตราการขาดยาและอัตราการตายสูง โดยผู้ป่วยที่ขาดยาส่วนใหญ่เป็นกลุ่มผู้สูงอายุซึ่งมีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ถุงลมโป่งพอง ผู้ป่วยที่เสียชีวิตส่วนใหญ่ติดเชื้อเอดส์ร่วมด้วย โดยมีผู้ป่วยวัณโรคที่ติดเชื้อเอดส์ปี 2545-2549 ร้อยละ 15.78, 12.90, 14.82, 14.70 และ 10.25 ตามลำดับ ผู้วิจัยได้เสนอแนะให้มีการให้คำปรึกษาผู้ป่วยและเจาะเลือดผู้ป่วยวัณโรคทุกรายเพื่อให้ผู้ป่วยวัณโรคที่ติดเชื้อเอดส์ได้รับยาต้านไวรัสโดยเร็ว เพื่อลดอัตราการตายให้ต่ำลง และได้ให้ข้อเสนอแนะอื่นๆ เพื่อใช้การมีส่วนร่วมแกนนำสุขภาพ ผู้นำศาสนาอิสลาม และอาสาสมัครอื่นๆ ให้ช่วยการรักษาผู้ป่วยวัณโรคระบบยาระยะสั้นให้มีประสิทธิผลดียิ่งขึ้นภายใต้สภาวะการก่อความไม่สงบต่อไป