โครงการปรับปรุงการเข้าถึงระบบบริการการดูแลรักษาผู้ติดเชื้อเอชไอวีและผู้ป่วยเอดส์ และการรักษาด้วยยาต้านไวรัสเอดส์ในประเทศไทย สำหรับผู้ป่วยที่มีข้อจำกัด ในการเข้าถึงสิทธิและผู้ป่วยที่อยู่นอกสิทธิระบบประกันสุขภาพ

บทคัดย่อ

ประเทศไทยได้เริ่มโครงการจัดบริการยาต้านไวรัสให้แก่ผู้ป่วยเอดส์ที่มีข้อจำกัดในการเข้าถึงสิทธิ และผู้ป่วยที่อยู่นอกสิทธิระบบประกันสุขภาพ (ผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมาย) ซึ่งส่วนใหญ่เป็นคนข้ามชาติมาตั้งแต่ปี 2549 โดยได้รับทุนสนับสนุนบางส่วนจากกองทุนโลกฯ และมีเป้าหมายผู้ป่วย 2,000 ราย ผลการดำเนินงานจากเดือนตุลาคม 2549 - กันยายน 2554 พบมีผู้ป่วยสะสมในโครงการฯ 6,148 ราย ในจำนวนนี้เป็นผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมาย 4,414 ราย (ร้อยละ 71.8) และเป็นผู้ป่วยคนไทย 1,734 ราย (ร้อยละ 28.2) ผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมายร้อยละ 51.82 มีระดับซีดี 4 ต่ำกว่าหรือเท่ากับ 200 เซล/มม3 และร้อยละ 68.4 ไม่เคยได้รับยาต้านไวรัสมาก่อน ส่วนผู้ป่วยคนไทย ร้อยละ 37.77 มีระดับซีดี 4 ต่ำกว่าหรือเท่ากับ 200 เซล/มม3 และร้อยละ 30.8 ไม่เคยได้รับยาต้านไวรัสมาก่อน ในเดือนกันยายน 2554 มีผู้ป่วยที่กำลังได้รับการรักษารวม 3,051 ราย (ร้อยละ 49.6 ของผู้ป่วยสะสม) ในจำนวนนี้เป็นผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมาย 2,834 ราย (ร้อยละ 64.2 ของผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมายสะสม) และเป็นผู้ป่วยคนไทย 217 ราย (ร้อยละ 12.5 ของผู้ป่วยคนไทยสะสม) โดยผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมายได้รับยาต้านไวรัสสูตรที่ 1 จำนวน 2,564 ราย (ร้อยละ 90.5 ของผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมาย) ส่วนผู้ป่วยคนไทยได้รับยาต้านไวรัสสูตรที่ 1 จำนวน 165 ราย (ร้อยละ 76.0 ของผู้ป่วยคนไทย) การบริการยาต้านไวรัสตามโครงการฯ เป็นบริการสุขภาพในเชิงมนุษยธรรม เพื่อลดความเจ็บป่วย และการเสียชีวิตในผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมาย ปัญหาและความท้าทาย รวมทั้งข้อเสนอแนะในการดำเนินงานโครงการฯ ที่สำคัญ ได้แก่ (1) ความยั่งยืนของโครงการฯ เนื่องจากการสนับสนุนทุนจากกองทุนโลกฯ กำลังจะสิ้นสุดในปี 2557 ซึ่งจะต้องมีการพิจารณาหาแนวทางเสริมสร้างความยั่งยืนของการบริการต่อไป (2) ควรมีการคาดประมาณจำนวนผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมายที่ต้องการบริการ และจัดทำเป็นแผนงานเพื่อขอรับการสนับสนุนงบประมาณและทรัพยากรที่จำเป็น เพื่อให้จัดบริการได้ครอบคลุม (3) ผู้ป่วยคนไทยขอรับบริการจากโครงการฯ เพราะอยู่ระหว่างการเปลี่ยนแปลงสิทธิ หรือกังวลในการสูญเสียความลับจากบริการตามสิทธิปกติ ผลจากการทำความเข้าใจทำให้ผู้ป่วยคนไทยกลับไปให้สิทธิของตนได้เป็นจำนวนมาก และ (4) การออกจากโครงการฯ ของผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมาย แสดงให้เห็นถึงความจำเป็นในการศึกษาหาวิธีการที่เหมาะสมเพื่อสนับสนุนให้ผู้ป่วยสามารถรับบริการอย่างต่อเนื่องเพิ่มขึ้น