ความสำเร็จของการสร้างเครือข่ายการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกในชุมชน: กรณีศึกษา ตำบลท่าดินแดง อำเภอผักไห่ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์ คือ (1) ศึกษากระบวนการในการสร้างของเครือข่ายการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกในชุมชน (2) ศึกษารูปแบบการจัดการของเครือข่าย (3) ศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อความสำเร็จของเครือข่าย และ (4) ศึกษาปัญหาอุปสรรคในการสร้างและการจัดการเครือข่าย กลุ่มตัวอย่าง ประกอบด้วย เครือข่ายจากกลุ่มต่างๆ ในชุมชน ซึ่งเป็นบุคคลที่มีบทบาทหน้าที่สำคัญในการขับเคลื่อนและพัฒนาการดำเนินงานป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกในตำบลท่าดินแดง อำเภอผักไห่ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จำนวน 10 คน สำหรับเทคนิคและเครื่องมือที่ใช้ ประกอบด้วย แบบสัมภาษณ์และการสนทนากลุ่ม ใช้การวิเคราะห์ ข้อมูลเชิงพรรณนา ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ (1) การสร้างเครือข่ายการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกในชุมชน พบว่า มีสาเหตุมาจากการประสบปัญหาการระบาดของโรคไข้เลือดออกในชุมชน เป็นจุดเริ่มต้นของการรวมตัวกันของคนในชุมชน เพื่อแสวงหาทางเลือกในการแก้ไขปัญหาในชุมชน โดยมีกระบวนการและขั้นตอนที่สำคัญของการสร้างเครือข่าย ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน ดังนี้ (ก) ขั้นการเกิดความตระหนักในการแก้ไขปัญหาร่วมกันในชุมชน (ข) ขั้นการสร้างเครือข่ายการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกของชุมชน (ค) ขั้นการพัฒนากระบวนการดำเนินงานป้องกันควบคุมโรคที่เหมาะสมและเป็นมาตรฐาน และ (ง) ขั้นการขยายผลการดำเนินงานไปสู่ชุมชนอื่นๆ (2) รูปแบบการจัดการของเครือข่ายการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกในชุมชน พบว่า มีการดำเนินงานในรูปแบบของคณะกรรมการ โดยเป็นตัวแทนมาจากทุกภาคส่วนของชุมชน สำหรับองค์ประกอบสำคัญในการบริหารจัดการเครือข่าย ประกอบด้วย การใช้แผนที่ทางเดินยุทธศาสตร์ในการดำเนินงานการสื่อสารระหว่างสมาชิก การแลกเปลี่ยน การถ่ายทอดความรู้ และการบริหารทรัพยากรในชุมชน (3) ปัจจัยที่มีผลต่อความสำเร็จของเครือข่ายการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกในชุมชน พบว่า ปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อความสำเร็จของเครือข่าย ประกอบด้วย การมีเป้าหมายร่วมกัน การมีส่วนร่วมของสมาชิกเครือข่าย การเสริมสร้างศักยภาพของเครือข่าย การมีปฏิสัมพันธ์แลกเปลี่ยน และการมีการสนับสนุนทรัพยากรในการดำเนินงาน นอกจากนี้ยังพบว่า การที่ผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุขเป็นตัวอย่างในการเสียสละและร่วมลงมือดำเนินการ ทำให้คนในชุมชนเกิดความเกรงใจและให้ความร่วมมือในการดำเนินกิจกรรม (4) ปัญหาอุปสรรคที่มีผลต่อการสร้างและดำเนินการเครือข่ายการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกในชุมชน ได้แก่ ภาระงานของสมาชิกเครือข่ายที่มีมากเกินไป การขาดจิตสาธารณะของคนในชุมชน ปัญหาอุทกภัยในพื้นที่ และงบประมาณในการสนับสนุนการดำเนินงานมีไม่เพียงพอ