การประเมินผลการตราและบังคับใช้ข้อบัญญัติ/เทศบัญญัติการควบคุม แหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ปี 2557

บทคัดย่อ

โรคติดต่อนำโดยแมลงเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศไทย โดยเฉพาะโรคไข้เลือดออก ซึ่งพบระบาดในทุกพื้นที่ของประเทศ แม้ว่าพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 หมวด 5 เหตุรำคาญให้อำนาจองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการตราข้อบัญญัติ/เทศบัญญัติ เพื่อควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย ซึ่งเป็นพาหะของโรคไข้เลือดออก แต่ในปัจจุบันการดำเนินงานดังกล่าวยังไม่ครอบคลุมทุกพื้นที่ทั่วประเทศ การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อติดตามสถานการณ์ รวมถึงปัญหาและอุปสรรคในการนำพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 มาใช้ตราข้อบัญญัติฯ โดยใช้แบบสอบถามและการสัมภาษณ์เชิงลึกเป็นเครื่องมือจัดส่งแบบสอบถามไปยังองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นทั่วประเทศรวม 7,775 แห่ง และทำการสัมภาษณ์เชิงลึกองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแบบเจาะจง รวม 20 แห่ง ผลการศึกษาพบว่า ได้รับแบบสอบถามกลับคืนมา ร้อยละ 51.8 โดยมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ตราข้อบัญญัติฯ แล้ว ร้อยละ 25.1 กระบวนการที่ทำให้มีการตราข้อบัญญัติฯ คือ มีปัญหาโรคไข้เลือดออกในพื้นที่และนโยบายผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ปัจจัยความสำเร็จคือ ผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเห็นความสำคัญของการตราข้อบัญญัติฯ และความร่วมมือของชุมชน ปัจจัยความล้มเหลวคือ ผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นขาดความรู้ความเข้าใจในพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 อีกทั้งกังวลผลกระทบด้านคะแนนเสียง รวมถึงขาดความร่วมมือจากผู้นำท้องถิ่นและประชาชนในชุมชน จากผลการศึกษาครั้งนี้ สามารถสรุปเป็นข้อเสนอแนะเชิงนโยบายคือ ให้มีการประสานงานกับกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น เพื่อกำหนดนโยบายให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีการตราข้อบัญญัติฯ มาใช้ เพื่อควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายให้ครอบคลุมทั้งประเทศ เพิ่มการสื่อสารความเสี่ยงและพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพในการกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย และการตราข้อบัญญัติฯ มาใช้ในการควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและชุมชน นอกจากนั้นแล้ว มีข้อเสนอแนะเชิงปฏิบัติการ ได้แก่ จัดทำแนวทางการร่างข้อบัญญัติฯ ควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย การบังคับใช้ รวมถึงการตรวจตรา การแจ้งเตือนและการเปรียบเทียบปรับ และให้มีช่องทางเข้าถึงแนวทางการร่างข้อบัญญัติฯ ได้ง่าย พัฒนาศักยภาพบุคลากรทั้งส่วนกลางและภูมิภาคให้สามารถถ่ายทอดความรู้ด้านการควบคุมลูกน้ำและยุงลาย รวมทั้งการตราข้อบัญญัติฯ มาใช้ในการควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์