การดำเนินยุทธศาสตร์การจัดการพาหะนำโรคแบบผสมผสาน เพื่อการป้องกันและการควบคุมโรคไข้เลือดออกในประเทศไทย

บทคัดย่อ

การควบคุมยุงลายพาหะนำโรคถือเป็นมาตรการรากฐานที่สำคัญในการควบคุมโรคไข้เลือดออก ในปัจจุบันมาตรการที่ใช้ ได้แก่ การควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์และการกำจัดยุงตัวเต็มวัย แต่การดำเนินการที่ผ่านมาเป็นการดำเนินการอย่างไม่ค่อยถูกต้องและไม่เป็นระบบ ขาดความต่อเนื่องและไม่เห็นผลของมาตรการที่ชัดเจนต่อยุงพาหะ มาตรการที่นำมาใช้ควบคุมทั้งลูกน้ำและตัวเต็มวัย ได้แก่ การใช้สารเคมี ซึ่งอาจมีผลกระทบระยะยาวต่อมนุษย์ สัตว์และสิ่งแวดล้อม เพื่อให้มาตรการควบคุมยุงพาหะมีความยั่งยืน ชุมชนมีส่วนรับผิดชอบและลดปัญหาดังกล่าวข้างต้น องค์การอนามัยโลกได้ส่งเสริมสนับสนุนนำหลักการจัดการพาหะนำโรคแบบผสมผสานมาใช้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2547 เพื่อการควบคุมโรคที่มีประสิทธิภาพ ยั่งยืนและลดผลกระทบที่เกิดขึ้น บทความนี้เป็นการทบทวน ศึกษา วิเคราะห์การนำยุทธศาสตร์การจัดการพาหะนำโรคแบบผสมผสาน เพื่อการป้องกันและการควบคุมโรคไข้เลือดออกในประเทศไทย โดยสำนักโรคติดต่อนำโดยแมลงได้ประยุกต์ยุทธศาสตร์ และแผนการจากองค์การอนามัยโลกมาใช้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2552 จากการทบทวนและการติดตามศึกษาข้อมูลการพัฒนาการจัดการพาหะนำโรคแบบผสมผสานของประเทศไทยดังกล่าวข้างต้นพบว่า การดำเนินการเป็นไปตามหลักการ และแนวทางที่องค์การอนามัยโลกกำหนดไว้ กล่าวคือ มีการวิเคราะห์และกำหนดแนวทางการดำเนินการพัฒนาบุคลากร มีการจัดทำหลักสูตรการอบรม จัดทำคู่มือการดำเนินการ จัดทำโครงการนำ ร่องตั้งแต่ปี พ.ศ. 2555 และมีการขยายพื้นที่ดำ เนินการไปยังอำเภอและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ผลการดำเนินการมีความก้าวหน้าระดับหนึ่ง กรมควบคุมโรคให้การสนับสนับสนุนการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง หน่วยงานระดับปฏิบัติการจากสำนักงานป้องกันควบคุมโรคทั่วประเทศ จังหวัดและอำเภอ ที่เกี่ยวข้องให้ความสนใจ และดำเนินงานเกี่ยวกับกิจกรรมนี้เป็นอย่างดี อย่างไรก็ตาม การดำเนินงานตามมาตรการนี้จำเป็นจะต้องเพิ่มกิจกรรมที่เน้นการส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้บริหารและเครือข่ายทุกภาคส่วนได้ทราบ เข้าใจ และรับผิดชอบดำเนินการจัดการพาหะนำโรคแบบผสมผสานให้ดียิ่งขึ้น ซึ่งจะต้องมีการฝึกอบรมให้เจ้าหน้าที่ทุกระดับ โดยเฉพาะระดับอำเภอและท้องถิ่น ได้ทราบถึงข้อมูลทางวิชาการโรคไข้เลือดออก ยุงพาหะ การวิเคราะห์ข้อมูลในท้องถิ่น นอกจากนั้นอาจจะต้องพิจารณาปรับปรุงโครงสร้างและบุคลากร ให้รองรับกิจกรรมด้านนี้ จะต้องมีการสร้างเครือข่าย กำหนดบทบาทหน้าที่ และมีระบบประสานงานแต่ละภาคส่วนอย่างมีระบบ ผลักดันให้เกิดการจัดการสารเคมีกำจัดแมลงและศัตรูทางสาธารณสุขอย่างจริงจัง และใช้สารเคมีอย่างสมเหตุสมผล จะต้องพัฒนาฐานข้อมูลด้านการจัดการสารเคมี และเฝ้าระวังการต้านทานต่อสารเคมีของยุงพาหะ ตลอดจนส่งเสริมสนับสนุนการศึกษาวิจัยและประเมินผลมาตรการการควบคุมพาหะนำโรคอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง