อัตราการรอดชีวิตและปัจจัยพยากรณ์โรคของผู้ป่วยติดเชื้อเอชไอวีที่ได้รับยาต้านไวรัส

บทคัดย่อ

ที่มา : การรักษาด้วยยาต้านไวรัสเอชไอวีแสดงให้เห็นว่าสามารถเปลี่ยนแปลงการดำเนินของโรคเอดส์ได้อย่าง มาก สามารถเพิ่มอัตราการรอดชีวิต ลดการเจ็บป่วยและการเสียชีวิตจากการติดเชื้อเอชไอวี โดยการฟื้นฟูการทำงาน ของภูมิคุ้มกันผ่านการยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อไวรัสเอชไอวี แต่ถึงแม้จะมีการรักษาด้วยยาต้านไวรัส ก็พบว่ายังมี ผู้ติดเชื้อเอชไอวีจำนวนหนึ่งทียั่งคงเสียชีวิต มีการศึกษาในหลายประเทศที่พบว่าความแตกต่างของปัจจัยทางด้านคลินิก ความแตกต่างทางด้านประชากร เศรษฐกิจสังคม พฤติกรรมการดำรงชีวิต มีความสัมพันธ์กับอัตราการรอดชีวิตของ ผู้ป่วยที่ติดเชื้อเอชไอวีที่ได้รับยาต้านไวรัส วิธีวิจัย : เป็นการศึกษาย้อนหลังแบบ cohort study โดยทำในผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่มีการเริ่มยาต้านไวรัสระหว่าง มกราคม พ.ศ. 2553 ถึง ธันวาคม พ.ศ. 2561 ที่โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชสว่างแดนดิน ผลการศึกษา : จากการศึกษาพบว่ามีผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่ได้รับยาต้านไวรัสเข้าร่วมการศึกษาทั้งหมด 313 คน มี 12 คน (3.8%) เสียชีวิต อายุเฉลี่ย 34.2 ± 10.2 ปี และเป็นเพศชายประมาณร้อยละ 63 ค่าเฉลี่ยเม็ดเลือดขาว CD4 เริ่มต้น 104 (0-1,253) เซลล์/ลบ.มม. จากการติดตามผู้ป่วยเป็นระยะเวลา 5 ปี ค่าเฉลี่ยเม็ดเลือดขาว CD4 มีแนวโน้ม เพิ่มขึ้นจาก 269 (4-929), 340 (3-1,252), 358 (12-1,169), 369 (43-1,142) และ 375 (13-1,031) เซลล์/ลบ.มม. ตามลำดับ และจำนวนผู้ป่วยที่ตรวจไม่พบเชื้อไวรัสเอชไอวีมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจาก 76.5%, 84.2%, 88.9%, 92.5% และ 91.7% ตามลำดับ จากการวิเคราะห์โดยใช้วิธีของ Kaplan-Meier การติดตามที่ 5 ปีหลังจากการเริ่มยาต้านไวรัส ผู้ป่วย มีโอกาสรอดชีวิตร้อยละ 94.7 จากการวิเคราะห์ด้วย univariate analysis พบว่าปัจจัยดังต่อไปนี้มีความสัมพันธ์อย่าง มีนัยสำคัญทางสถิติกับการเสียชีวิต ได้แก่ ระดับฮีโมโกลบินเริ่มต้น <11 กรัม/เดซิลิตร (HR 4.113; 95% CI 1.112- 15.217; P = .034), โรคประจำตัวความดันโลหิตสูง (HR 7.762; 95% CI 1.674-35.999; P = .009), ประวัติของการ ติดเชื้อคริปโตคอกโคสิสและการติดเชื้อท็อกโซพลาสโมซิสก่อนหน้า (HR 7.140; 95% CI 2.240-22.754; P = .001), การไม่รับประทานยาอย่างเคร่งครัด (Adherence < 95%) (HR 3.810; 95% CI 1.112-13.048; P = .033) การขาด การรักษาในช่วง 2 ปีแรก (HR 5.808; 95% CI 1.167-28.899; P = .032) และจำนวนเม็ดเลือดขาว CD4 ที่ 1 ปี (HR 0.994; 95% CI 0.990-0.999; P = .029) แต่จากการวิเคราะห์ด้วย multivariate analysis พบว่ามีเพียงปัจจัยเรื่อง การขาดการรักษาในช่วง 2 ปีแรกเท่านั้นที่มีแนวโน้มสัมพันธ์กับการเสียชีวิต เมื่อวิเคราะห์ด้วยวิธีของ Kaplan-Meier โดยใช้การทดสอบ log-rank test พบว่าผู้ป่วยที่ไม่ขาดนัดการรักษาในช่วง 2 ปีแรกมีโอกาสรอดชีวิตมากกว่าผู้ป่วยที่ ขาดนัดการรักษาอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P = .038) บทสรุป : ในยุคของการใช้ยาต้านไวรัสแสดงให้เห็นว่าสามารถเพิ่มอัตราการรอดชีวิต ลดอัตราตายของผู้ป่วยติด เชื้อเอชไอวีลงได้ ทั้งนี้ทั้งนั้นก็ยังพบว่ามีผู้ป่วยจำนวนหนึ่งที่ยังคงเสียชีวิต งานวิจัยชิ้นนี้พบว่าผู้ป่วยที่ไม่ขาดนัดในช่วง 2 ปีแรกของการรักษามีอัตราการรอดชีวิตมากกว่าผู้ป่วยที่ขาดนัดในช่วง 2 ปีแรกของการรักษาอย่างมีนัยสำคัญทาง สถิติ เพราะฉะนั้นผู้ป่วยควรจะถูกเน้นย้ำให้เห็นถึงความสำคัญของการมาตรวจรักษาตามนัดโดยเฉพาะในช่วง 2 ปีแรก เพราะสามารถลดอัตราการเสียชีวิตของผู้ป่วยลงได้