บทเรียนและรูปแบบความร่วมมือของหน่วยงานสาธารณสุขกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นระดับตำบลเพื่อกำจัดโรคไข้มาลาเรีย

บทคัดย่อ

การกำจัดโรคไข้มาลาเรีย จำเป็นต้องได้รับการสนับสนุนทั้งด้านนโยบายและงบประมาณในระยะยาวในช่วงปี พ.ศ. 2561-2563 กรมควบคุมโรค โดยกองโรคติดต่อนำโดยแมลง ได้ดำเนินการสร้างศักยภาพและระดมความร่วมมือและการสนับสนุนจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ในระดับตำบล เพื่องานกำจัดโรคไข้มาลาเรียอย่างเข้มข้น ผลการดำเนินงาน พบว่างบประมาณที่ได้รับสนับสนุนเพิ่มขึ้นจาก 3,714,999 บาท ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2560 เป็น 7,530,513 บาท ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2563 การศึกษาเชิงคุณภาพนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการกำหนดเป้าประสงค์และกระบวนการทำงานของเจ้าหน้าที่สาธารณสุขใน 5 จังหวัดที่มีความร่วมมือสูงในการทำงานร่วมกับ อปท. ในพื้นที่ เพื่อเป็นบทเรียนการดำเนินงานสำหรับพื้นที่อื่น เก็บข้อมูลในเดือนมกราคม-เมษายน 2564 โดยการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลหลัก 44 ราย ซึ่งเป็นบุคลากรระดับผู้บริหารและผู้ปฏิบัติงานของหน่วยงานสาธารณสุข และ อปท. 11 ตำบล ใช้วิธีวิเคราะห์ข้อมูลเฉพาะเรื่องเป็นรายจังหวัด และสังเคราะห์ลักษณะร่วมและลักษณะแตกต่างระหว่างพื้นที่ ผลการศึกษาพบว่ารูปแบบความร่วมมือ มีสามลักษณะ ได้แก่ 1) อปท. สนับสนุนงบประมาณสำหรับกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันควบคุมโรคไข้มาลาเรีย 2) การสร้างความรู้และทักษะในการควบคุมยุงพาหะของโรคไข้มาลาเรียให้ อปท. ในการทำงานร่วมกับหน่วยงานสาธารณสุข และ 3) การสร้างความเป็นเจ้าของงานมาลาเรียผ่านความร่วมมือในการทำงานระหว่าง อปท. ในระดับตำบล แกนนำชุมชน อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) และผู้เกี่ยวข้อง บทเรียนสำคัญ คือ การกำหนดเป้าประสงค์ที่ชัดเจนในการทำงานร่วมกับ อปท. โดยสำนักงานป้องกันควบคุมโรค และสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด เป็นปัจจัยสำคัญต่อกระบวนการทำงานและผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น ผลการศึกษายังชี้ให้เห็นว่าการสร้างเสริมศักยภาพและบทบาทให้ อปท. และชุมชนเข้ามาเป็นเจ้าของงานมาลาเรียสามารถเกิดขึ้นได้ ซึ่งจะทำให้การกำจัดโรคไข้มาลาเรียมีความยั่งยืน และนำไปสู่การกระจายอำนาจด้านสาธารณสุขอย่างแท้จริง